ascoxhî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje « coxhe » avou l’ dobe betchete « as- » des viebes ey avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /as.kɔ.ˈʃiː/ /as.kɔ.ˈhiː/ Prononçaedje a radjouter (waitîz cial ådzo e hagnon «ortografeye») (betchfessî xh)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /as.kɔ.ˈʃiː/
Ricepeures : as·co·xhî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	ascoxhe
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	ascoxhîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	ascoxhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	ascoxhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	ascoxhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	ascoxhive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	ascoxhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	ascoxhî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

ascoxhî

(viebe å coplemint) passer ådzeu di, tot fjhant on long pas.
- Ascoxhe li bî !
- Ascoxhî ene corote, on bî. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Ascoxhî deus grés a ene feye. — Motî Forir (fråze rifondowe).
- On saye d’ ascoxhî les oirbires
  Ki l’ rabrouxhe a fwait po passer. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Quî sét ?», 1909, p.134 (fråze rifondowe).
- Des shofleus e belès mousseures sounît do pipsak cwand Pitchete ascoxha l’ prumire montêye. — André Gauditiaubois (fråze rifondowe).
- I gn a k' on sourdant po m' comprinde
  Lu k' on ascoxhe sins l' riwaitî — Georges Smal (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) (imådjreçmint) tot djåzant do tins, do moumint.
- Tot do long dj' a polou naxhî
  Divins les afwaires ripoizêyes,
  Ou cwand i m' sititche d' ascoxhî
  Les moumints prezints, mi côp d' ouy,
  Si tcherdjî d' poennes, si tcherdjî d' croes,
  Et shure e l' espåce li minme voye ! — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), p.1 (fråze rifondowe).
- Foû do traeyin del måjhonêye, li tåye ascoxhe li tins et les anêyes — Bernard Louis (fråze rifondowe).
(v. sins coplemint) roter rade.
- On ascoxhe, la, valet !
- Il ascoxhe, dandjreus, po rariver dé l' comere.
- E-z ascoxhant, les deus soçons ont arivé a l' eure.
- On-z ascoxhive fel, mins ça n' shuveut nén foirt padrî: il avént målåjhey, mes omes! — Jean-François Brackman (fråze rifondowe).
(spôrt) e l' djimnastike, drovi les djambes.
- Oreleye, ascoxhîz pus foirt !
(viebe å prono) : Loukîz a : « s’ ascoxhî ».