Bon Diu

Loukîz eto : bondiu.

Walon (Rifondou)

**Dobès rfondowes**
Bon Diu		Bon Diè

Etimolodjeye

Aplacaedje tîxhon addjectif + no : «bon» + «diu», avou des grandès letes, tot mostrant k' c' est on no prôpe.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /bɔ̃.ˈdjy/ /bɔ̃.ˈd͡ʒy/ /bɔ̃.ˈdjɛ/ /bɔ̃.ˈdjɛw/ /bɔ̃.ˈdjœ/ /bɔ̃.ˈd͡ʒœ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /bɔ̃.ˈdjy/

No prôpe

Bon Diu omrin

(mot d’ rilidjon) po les crustins, les djwifs, les muzulmans, sakî k' est ådzeu d' tot, k' a askepyî totafwait, et ki decide di tot çou ki s' passe el daegn ey e cir.
- Li Bon Diu a fwait l' monde so shijh djoûs, et l' setinme, i s' a rpoizé.
(rilidjon crustinne) po les crustins, a cåze do doke del Trinité, Djezus-Cri.
- Påke, c' est l' djoû ki l' Bon Diu a raviké.
- C' esteut l' Bon Diu ki rotéve so l' aiwe.
- Djezus a stî vindou po trinte mastokes. Vos n' m' alez nén dire ki vos valoz dpus ki l' Bon Diu — Jacques Desmet (fråze rifondowe).
(rilidjon crustinne) po les crustins, li coir et l' sonk di Djezus-Cri, dins l' matire do pwin (dinltins l' osteye) et do vén, copurade cwand on les apoite ås malådes po comunyî.
- Il est bén bas, li curé lyi a stî poirter l' Bon Diu.

Ratourneures

li Bon Diu si åme; ki l' Bon Diu åye si åme; li Bon Diu l' mete e s' paradis; li Bon Diu l' mete dins s' potche; li Bon Diu l' mete dins l' potche di s' djilet; ki l' Bon Diu l' mete e s' muzete: dijhêye poleye po onk k' est moirt
li Bon Diu n' avoye måy li fa sins l' sorfa
l' ome roye et l' Bon Diu disroye, li Bon Diu rabate li roye, cwand on roye, li Bon Diu disroye
Ki l' Bon Diu vs etinde u : ki l' Bon Diu l' voye : dijhêye po sohaitî a ene sakî çou k' i vout, mins sins î croere ditrop.
Ki l' Bon Diu nos è waerantixhe ! : dijhêye po dmander å Bon Diu di nos houwer foû d' on måleur. F. Dieu nous en préserve.
ki l' Bon Diu vos benixhe
1. dijhêye po rmerciyî.
2. dijhêye cwand ene sakî stierni; li response po rire est: et ki l' diåle t' apice.
ki l' Bon Diu vos l' rinde : dijhêye po rmerciyî.
ki l' Bon Diu vs codujhe ! : dijhêye po sohaitî bon voyaedje.
ki l' Bon Diu t' kidujhe, les deûs djambes å hôt, ti n' piedrès nén tes tchåsses : xhinaedje del minme dijhêye.
a l' wåde do Bon Diu ! u : a l' volté do Bon Diu ! : dijhêye cwand on va cmincî ene sacwè d' riské. F. à la grâce de Dieu.
lomer l' Bon Diu "Cadet" u : djurer l' no do Bon Diu : cåzer do Bon Diu sins respet. F. blasphémer.
ossu seur k' i gn a k' on Bon Diu (e cir) : seur et certin. F. absolument certain.
Bon Diu d' pitié : lomaedje do Bon Diu cwand on lyi dmande pitié dins ses måleurs.
- Priyire å Bon Diu d' Pitié (F. Dewandelaer)
Il est tiré come on vraiy Bon Diu d' pitié : Il edure ses rascråwes.
K' avans ns fwait å Bon Diu, don ? : dijhêye cwand on-z a ene chîlêye di måleurs.
- Nos estans seur segnîs, dai ! K’ avans ns bén fwait å Bon Diu, paret ! — Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.28 (fråze rifondowe).
Fåreut ki l' Bon Diu freut s' miråke : on-z åreut dandjî d' on miråke po schaper.
Bon Diu ! u : binamé Bon Diu ! : siclameure cwand on-z est sbaré u k' on-z est seré.
rl a: mon Diu !. F. Dieu du ciel !
Cwand on s' poite bén, on n' sondje nén å Bon Diu : on nel preye ki cwand ça va må.
li Bon Diu n' paye måy avou des cwårs : cwand on fwait ene boune accion, c' est nén po esse payî.
Gn a on Bon Diu po les sôlêyes, po ls efants, po les sots : les sôlêyes, les efants, les sots n' ont waire d' accidint, mågré k' fijhèt åk di riskeus.
do tins do vî Bon Diu
1. (rilidjon catolike) dins l' ancyin Testamint.
2. do vî vî tins (avou l' idêye ki çou ki s' fijheut adon est foû môde).
rl a: Hinri. F. autrefois.
Li Bon Diu djouwe ås beyes u : ås gueyes u : c' est l' Bon Diu ki scrote ses pîs : dijhêye po cwand k' i tone.
Li Bon Diu n' î a måy passé : dijhêye po cåzer d' on mwais tchmin. F. route dégueulasse, impraticable.
Onk (ene) k' a skepyî on djoû ki l' Bon Diu les prindeut tertos : onk (ene) ki n' est nén come èn (ene) ôte.
rl a: dimey-doûs. F. simple d'esprit.
il est waitî come li Bon Diu u : i nd avént fwait leu Bon Diu : on croet tot çou k' i dit, on voet voltî tot çou k' i fwait, on lyi dene tot çk' i dmande. F. adulé, bien considéré.
ç' a stî on Bon Diu por mi : i m' a foirt aidî. F. providence, bon secours.
Li gregne do Bon Diu est todi å lådje : Li Bon Diu est todi presse a nos rçure et nos schoûter.
Li Bon Diu pûnixh les djins, i n' dit nén pocwè : sipot po fé accepter les måleurs, come on pûnixhmint do Bon Diu, minme a onk ki n' a rén a si rprotchî.
li Bon Diu a des longuès vedjes u : des grandes vedjes : dijhêye po onk k' a fwait ene sacwè d' må, et ki croet k' i serè nén pûni.
tini l' Bon Diu pås pîs : viker binawureuzmint. F. comblé.
On n' direut k' i tént l' Bon Diu pa l' djambe : i fwait di s' nez.
I raetchreut dins l' vizaedje å Bon Diu : il est presse a tot, c' est on bon-a-tot. F. être immoral.
Bon Diu d' rowes, Diåle di måjhone : onk, ene k' est binamé(êye) divant les djins, et haeyåve e s' måjhone.
diveur å Bon Diu et ås sints : diveur des cwårs a tertos.
rl a: Tîxhons. # C' est l' Bon Diu k' el vout, les sints n' è plèt rén : gn a pont d' avance di priyî les sints dins l' måleur.
i våt mia s' adressî å Bon Diu k' a ses sints u : våt mia priyî l' Bon Diu k' les sints : våt mî aler trover li mwaisse ki si vårlet.
On voleu k' è vole èn ôte, li Bon Diu ndè reye : dijhêye po balter on hapeu k' on lyi rhape.
Deus pôves ki s' coplèt, ça fwait rire li Bon Diu : dijhêye cwand des ptitès djins s' aidèt.
i n' fåt nén ctaper l' pwin do Bon Diu : dijhêye po fé respecter l' amagnî.
li loyeure u : voye do Bon Diu : airdiè.
mete sint Pire° so l' Bon Diu.
esse dins l' cou° do Bon Diu.
t' es trop malén° po l' Bon Diu, li diåle t' årè.
asteure, priyîz l' Bon Diu k' i djale° !
aler poirter l' Bon Diu : aler dner l' comunion a on malåde e s' måjhone. A nén confonde avou l'sacramint des malådes (k'on loméve estrinme onccion). F. viatique.
On lyi dinreut l' Bon Diu sins cfession : il (elle) a l' air oniesse, mins c' est on (ene) toursiveus(e). F. hypocrite.
cwand deus pôves s’ aidèt, li Bon Diu reye
- Nos avans apris les negues a boere ; i nos aprindèt a danser : cwand deus pôves s’ aidèt, li Bon Diu reye … — Arthur Xhignesse, « Bwègnes mèssèdjes & pititès gotes » (1905), p.14 (fråze rifondowe).