Loukîz eto : vali.

Etimolodjeye

candjî

Tayon-bodje latén « valeo » çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -eur » des viebes.

Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) valoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) valans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) valnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) vårè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) valeu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) vale
pårt. erirece (dj’ a, vos av) valou
Ôtes codjowaedjes come voleur
  1. awè l' valixhance d' ene sacwè, poleur amoenner ostant ki.
    • Taiss k' åy ki ça våt åk, ene viye pîce come ça !
    • Djel bén.
    • Dji n' pus çou k' dj' a stî.
    • I gn a pont po les valeur.
    • Ça n' våt k' on dmêy euro.
    • Ça n' våt nén ddja ene mastoke.
    • Våt mia rire ki braire, li mawe est pus bele.
    • I våt mia po tertos k' il evåyexhe ôte på.
    • Dji co mi ome. (= dji so co capåbe po l' årtike)
    • On s' våt bén sins s' convni.
    • On s' våt bén k' on n' si convént nén.
    • Ça n' våt nén li dmoraedje e dandjî. (= on-z åreut bén toirt di s' è priver)
    • Våt mia ça k' ene djambe cassêye et les bokets pierdous.
    • Våt mia on moxhon è s' mwin ki deus dsu l' håye.
    • Våt mî k' il evåye ki l' bon tins.
    • I n' våt nén l' coide pol pinde.
    • Våt todi mia esse sô k' sot, on-z est pus rade rifwait.
  2. (viebe å prono) :  Loukîz a : « si valeur ».

Ratourneures

candjî
  1. èn nén valeur li pwin k’ on magne
  2. èn nén valeur les cwate fiers d' on tchén ou li meyeu n’ våt nén les cwate fiers d' on tchén
  3. èn nén valeur l' aiwe k’ on cût ses oûs : èn valeur vormint rén. Loukîz a: rénnvåt, Sinonimeye:ome ou cmere ki n' våt rén.
  4. si fé valeur: si vanter, si mete èn avant.
    • Vos m' avoz dit k' vos savîz scrire, kécfeye bourdîz vs; vos vos fjhîz valeur, motoit ? Lorint Hendschel.
    • Il ont l' toûr po s' fé valeur divant les djins. Motî Gilliard (fråze rifondowe).
  5. tant mî våt
  6. våt co mî
  7. våt mia bele panse ki bele mantche : i våt mia bén magnî k' esse bén moussî
  8. fé valeur: fé respecter
    • I fåreut k' nos fjanxhe valeur nos droets sol måjhon.

Parintaedje

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
poleur amoenner (come cwårs)

Sustantif

candjî

valeur femrin

  1. çou k' ene sacwè våt.
    • C' est tos béns ki pierdèt d' leu valeur.
    • C' est des cwårs ki n' ont pupont d' valeur.
    • On sait comprinde li valeur di s' patreye ;
      S' on-z est voltrûle, on sait mori por leyeLouis Lagauche, "L' inmant", Dizo s’ bleû cîr, (1947), p. 123 (fråze rifondowe).
  2. ene sacwè k' a del valeur.
    • Ele meteut ses valeurs dins on cofe al banke.
  3. (pus stroetmint) valeur moråle d' ene sakî.
    • I m' fjha do må cwand djha k' ele esteut målureuse,
      Pask' on l' voleut foirci do tchoezi po galant
      Èn ome k' a del valeur, la k' sereut plin d' aidants,
      Mins k' catche motoit drî zels ene åme tote viermouyeuse. Louis Lagauche, "Mayon" (1923), p. 44 (fråze rifondowe).
    • Nos peres k’ ont sepou rascoyî
      Li rnon ki nos rhåsse pal djoû d’ ouy,
      Ont tant d’ valeur divant mes ouys,
      Ki dji vôreu les rabressî. Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.33, “Walon d’vant tot !” (fråze rifondowe).

Mots vijhéns

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
valeur