schåyî
(Redjiblé di schåyeye)
Ordinairmint | Dirî cossoune s’ on prononce /sk/ |
---|---|
schåyî | eschåyî |
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje tîxhon * « skaidan » (aler erî onk di l' ôte), adon parint avou des ôtes mots walons come «schate» et «schayete», mins eto avou l' neyerlandès et l' almand «scheiden».
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /hɔː.jiː/ /ha.jiː/ /hɛː.jiː/ /çɛː.je/ /ʃaː.ji/ /ʃoː.jiː/ /ʃoː.jɛ/ /skoː.jiː/ /skoː.ji/ /skoː.ŋiː/ /skoː.ŋi/ /skoː.je/ (36 prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /skɔː.jiː/ (waire u nén prononcî insi å 20inme sieke)
- Ricepeures : schå·yî
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | schåye |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | schåyîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | schåyans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | schåynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | schåyrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | schåyive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | schåye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | schåyî |
Ôtes codjowaedjes | come waitî |
schåyî
- (viebe å coplemint) mete (deus cayets) todi pus lon d' n' onk l' ôte.
- Schåyîz vos djambes.
- Faleut k' les djandårs fijhénxhe schåyî les djins pol porcession poleur passer.
- Li garçon d' cafè a vnou schåyî les tcheyires po nos leyî aler al tåve do fond.
- (viebe å coplemint) alårdji.
- Vla les solés da papa: les fåreut schåyî å raeze del grosse doye (R. Dedoyard)
- Après s' aveur schåyî ene voye divins les bouxhons, i moussît e Trô-des-Soteas — Jean Bosly, L’Afêre d’ås Houlpês, p. 43 (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) drovi grand (ses ouys).
- Li solea vént di s' lever; il årè co dandjî di schåyî ses ouys po mi rmete — Lucien Somme (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) (mot d’ houyeu) fé passer (d' berlinnes, di vagonet) so èn awiyaedje, po les candjî d' voye.
- (viebe å coplemint) (mot d' tchimin d' fier) fé passer (on trén, des vagons) so ène ôte voye.
- afroyî (des solés trop ptit pol pî).
- Neni, i n' sont nén trop ptits; vos les schåyroz e les metant.
- (vî mot) touwer on codåné tot fjhant saetchî cwate tchivås atelés a ses djambes et ses bresses.
- (pa stindaedje) bouxhî so (ene sakî).
- Dji t' va schåyî !
- Dji l' a schåyî d' on côp d' bwejhe.
- ((viebe å prono)) Loukîz a : « si schåyî ».
Ratourneures
candjî- awè les ouys schåyîs : awè des grands ouys, efondrés dins les oxheas, dinant ene air di scrandeur, sovint après ene longue maladeye.
- I fåt vey come il a les ouys schåyîs, bén c' est l' cancer, la, por mi.
Parintaedje
candjî(minme sourdant etimolodjike)
Mots d’ aplacaedje
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
candjîmete todi pus lon d' n' onk l' ôte
drovi grand ses ouys
- Francès : écarquiller (fr)
Pårticipe erirece
candjîschåyî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "schåyî".
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | schåyî | schåyîs |
femrin padrî | schåyeye | schåyeyes |
femrin padvant | schåyeye | schåyeyès |
schåyî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)
- grand e mwinre, tot cåzant d' ene djin.
- On grand coir tot schåyî.
Ratournaedjes
candjîschåyî
- Francès : dégingandé (fr), élancé (fr), désarticulé (fr), écartelé (fr)
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | schåyî | schåyîs |
femrin | schåyeye | schåyeyes |
schåyî omrin
- ome k' on n' voet nén voltî
- On grand schåyî, on mannet schåyî.
Sinonimeye
candjîRatournaedjes
candjîschåyî
- Francès : grand escogriffe