ratourner

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Do viebe « tourner », avou l’ betchete « ra- » des viebes.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /ʀa.tuːʀ.ne/ /ʀatuːʀnɛ/ /ʀatuːne/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀa.tuːʀ.ne/
Ricepeures : ra·tour·ner

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	ratoûne
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	ratournez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	ratournans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	ratoûnnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	ratoûnrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	ratournéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	ratoûne
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	ratourné
Ôtes codjowaedjes	come wårder

(v. sins coplemint) :
1. rivni so ses pas, et rariver (aviè l' cåzeu).
  - Cwand il a arivé al coine do bwès, il a ratourné.
  - Il aveut rovyî s' poite-foye; il a falou k' i ratoûne — Motî del Fagne et del Tieraxhe (fråze rifondowe).
  - Cwand vs seroz dijh pas lon, vos ratoûnroz.
  F. faire demi-tour.
2. tourner pattavå.
  - Après aveur tourné, ratourné et ratoûnrès tu, dji pierda pacyince et dji rivna — Motî Haust (fråze rifondowe).
  - Il esteut ki tournéve et ki ratourner åtoû del måjhon. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
  - Vo l' la po Dongbiè; i toûne et ratoûne dins l' viyaedje; gn a bråmint k' el conoxhnut, mins on l' sint vni d' å lon. — Paul Moureau (fråze rifondowe).
  rl a: catourner, caroter.
  
  F. faire les cent tours, circuler en tous sens.
(viebe å coplemint) :
1. fé rivni aviè l' cåzant (des biesses k' end alént).
  - Evoyîz l' tchén po k' i ratoûne les vatches.
  rl a: ratchessî.
  
  F. ramener, faire revenir.
2. rimete so l' prumî costé (ene sacwè k' aveut ddja stî rtournêye).
  - Il a ratourné l' vôte sol paile.
  F. retourner.
3. rashir on cåzaedje, on scrijhaedje, èn oteur d' ene langue a l' ôte.
  - A-t on dedja ratourné Victor Hugo e walon ?
  - « Âsif ! » e lingaedje amazir, ça vout dire « les aiwes ! les aiwes ! »; les pus maléns ratournént e l' arabe po les campeus comprinde: « l' ouwed ! l' ouwed ». — Lucyin Mahin.
4. ritourner dins tos les sinses.
  - Dj'a toûrné et ratoûrné l' afêre, et dj' n'î veû gote — Motî Haust.
  rl a: racatourner.
si ratourner (viebe å prono) si rtourner dins tos les sinses.
- Tant k' popa n' esteut nén rintré, moman si rtournéve et s' ratourner dins s' lét — Motî del Fagne et del Tieraxhe (fråze rifondowe).
rl a: si cverouyî, si ctoide.

Ratourneures

I lyi a ratourné s' mwin dins s' figueure : i lyi a tapé ene bafe, avou l' dos del mwin.
I nos fåt rtourner et ratourner l' afwaire : nos è dvans rwaitî tos les pondants et les djondants (el bén corwaitî).
- Dj' a tourné et ratourner l' afwaire et dj' n' î voe gote.

Parintaedje

Sinonimeye

(rashir on cåzaedje, on scrijhaedje, èn oteur d' ene langue a l' ôte) : Loukîz a : « tradure »

Ratournaedjes

rashir d' ene langue a l' ôte: Loukîz a : tradure

Inglès : to translate ^(en)
Francès : traduire ^(fr)