pire
Etimolodjeye 1
candjîTayon-bodje latén « petra » (minme sinse).
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /piːʀ/ /pjɛʀ/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /piːʀ/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
pire | pires |
pire femrin
- (nén candjåve) (djeyolodjeye) rotche (deure matire).
- Li måjhone est basteye sol pire: ele ni pout må d' esse schovêye evoye pås grossès aiwes.
- boket d' rotche.
- Ene cårire di pires.
- Ene divanteure di pire
-
pire di bazale
-
moncea d' pires
Sinonimeye
candjîRatourneures
candjî- deure come del pire
- cour di pire
- rôlante pire: pire ki vént djus tot rôlant dins ene cårire.
- doirmi come ene pire
- Lu est todi la, ki doime come ene pire — Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
Mots d’ aplacaedje
candjîParintaedje
candjî- avou l' bodje "pir-"
- avou l' bodje "per-"
Sinonimeye
candjîDizotrins mots
candjîRilomêye do mot
candjîLi mot dins on tite di live, di gazete, di soce, di marke
- Del pire di molén al pire d' åté, on live otobiyografike da Robert André
Ortografeyes
candjîE rfondou walon :
Ratournaedjes
candjîboket d' rotche
- Arabe : حجر (ar) = حَجَر = Hajar
- Arabe marokin : حجرة (ary) = حجْرة = 7ejra
- Almand : Stein (de)
- Inglès : stone (en)
- Espagnol : piedra (es)
- Francès : pierre (fr)
- Itålyin : pietra (it)
- Neyerlandès : steen (nl)
- Suwedwès : sten (sv)
- Tayicyin : ʻōfaʻi (ty)
- Kimon amazir marokin : ⴰⵥⵕⵓ (zgh) = aẓṛo; ⵉⵙⵍⵍⵉ (zgh) = iselli (plate et lisse)
Etimolodjeye 2
candjîTayon-bodje latén « peior »
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /piːʀ/ /piʀ/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /piːʀ/
- Ricepeures : nén rcepåve
Addjectif
candjîpire (ki)
- pus mwais, pus måva.
- Il est co pire ki s' pa.
- pus grave, pus teribe.
- Il est on pô drole, mins gn a pire ki lu
- Ele drouve ès boke, eyet ça dvént pire k' on hoûlåd d' fosse; ay, mes orayes ! — Dominique Heymans (fråze rifondowe).
- pus målåjhey.
Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.
- I fåreut raler el sicole; ça, c' esteut co pire k' el pecole (L. Gillet).
- esse pire k' araedjî po : esse rindou après (on plaijhi, ene drouke).
- Il est pire k' aradjî po foumer: i distrurè s' santé (P. Defagne). Franwal: ahåyant po: "complètement dépendant de".
- raconter pire ki pinde : raconter des foirt gravès mintes.
- Il ont raconté pire ki pinde dissu nozôtes (P. Defagne). Franwal: ahåyant po: "raconter les pires insanités, calomnies".
- fé pire ki po pinde (a ene djin, a ene biesse) : el fé sofri mårtir. Franwal: ahåyant po: "martyriser".
- pus pire (ki) : pire ki.
- Regrami, c' est on mot d' Vervî ki vout dire "divni pus pire" tot djåzant d' ene maladeye (Siplitchant motî).
- gn a rén d' pire : gn a rén d' pus mwais, di pus grave:
- Mindjî do tchocolåt, gn a rén d' pire po l' ci k' a soe (P. Defagne).
- ebén tant pire ! : ebén on s' endè pasrè (mostere k' on rnonce a ene sacwè po-z awè ôte tchoi).
- tant pire po : i fårè bén sopoirter (on dzavintaedje ki va avou ene sacwè).
- I m' a apicî po m' froter, et tant pire po mes brognes (M. J. Cheruy).
- F. pis (que).
Ratourneures
candjî- Pus k' on-z avance, pire est çki c' est : avou l' tins, c' est todi pus grave. Franwal: ahåyant po: "la situation se détériore, se dégrade; c'est un processus de pourissement".
- Pire ki ça, valet ! : gn a co ene sacwè d' pus grave.
- pus laid ki.
Adviebe
candjîpire
- pé.
- å pire aler : tot metant les cayets å pé.
- fé pire ki bén : volou fé ene sacwè d' bén, mins al fén, c' est ene sacwè d' må.
- I n' såreut aler pire ki d' triviè : u c' est co pire ki pire : on-z est å pus må; ça n' såreut aler pus må. Franwal: ahåyant po: On est dans la merde jusqu'au cou".
- c' est on mî po ndaler pire : ça a l' air di ndaler mî, mins c' est po-z aler pus må par après.
- F. amélioration passagère, fausse guérison, rémission transitoire.
Sustantif
candjîpire todi singulî
- çou k’ i gn a d’ pé.
- Li pire di tot, c’ est k’ dj’ a må mes djambes. — Lorint Hendschel.
Ratourneures
candjî- li pus pire : li pire.
- Piede ses ouys, c’ est l’ pus pire.
Sipårdaedje do mot
candjîCoinreces walon do Coûtchant, do Mitan et del Basse-Årdene.
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Omofoneye possibe
candjîPrononçaedje
candjî- AFE : /piʁ/
Adviebe
candjîpire (nén candjåve)
- (co) pé.
- Le remède est pire que le mal.
- Li rméde est co pé ki l' må.
- Le remède est pire que le mal.