påter
(Redjiblé di påterneuse)
Etimolodjeye 1
candjîSipotchî calcaedje do latén d’ eglijhe « pater noster » (nosse pere), çou ki dene on mot avou l’ cawete « -er ».
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /paːtɛːʀ/ /paːtɛ̃ʀ/ /pɔːtɛːʀ/ /poːtɛːʀ/ (betchfessî å)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pɔːtɛːʀ/
- Ricepeures : på·ter
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
påter | påters |
påter femrin (djinre diferin do sfwait mot e francès)
- (rilidjon crustinne) priyire crustinne, ki cmincive e latén pa "Pater noster".
- Ki vloz vs ki dj' fwaiye tot seu, e ståve, minme li djoû do Noyé a meynute ? Dijhans ene påter so les doze côps, po k' les biesses ni fouxhénxhe nén emacralêyes — Joseph Lahaye (fråze rifondowe).
- Ele groumtéve des påters et des åvés k' ele maxhive å no do djonnea et, a foice do repeter ç' no la, i lyi shonnéve vey li valet et s' lyi djåzéve t ele— Joseph Mignolet, "Vé l’loumîre" (1922) (fråze rifondowe).
- tolminme kéne priyire.
- Vos diroz ene pitite påter por mi.
Ratourneures
candjî- dire ses påters :
- dire ses priyires.
- Li vî tchvau bacheut s' tièsse
Èt li r'lèveut come s' i d'djeut ses pâtèrs
— Émile Hesbois, W:Émile Hesbois. - Lès coméres qui ratindin.n´ famile vinin.n´ èto po dîre leûs pâtêrs à l’Aviêrje— Françoise Evrard, Li Nanèsse di Bèlgrâde.
- Li vî tchvau bacheut s' tièsse
- ronfler (po ene djin, po on tchet).
- Li tchet dit ses påters cwand dj' el caresse padrî les orayes. On dit eto : soyî do bwès.
- dire ses priyires.
- kinoxhe ene sacwè come ses påters : el foirt bén cnoxhe.
- aveur èn åmen po tchaeke påter : aveur response a tot. On dit eto : todi aveur ene pîce po mete e trô.
- påters di pourcea, påters di tchén, påters di bourike
- Il è sait dipus ki s' påter : i cnoxhe bråmint des cayets (sovint rapoirt al macralreye).
- si stitchî el påter mågré Diu
Parintaedje
candjîMots vijhéns
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
candjîpriyire "Nosse Pére"
- Inglès : Our Father (en)
- Espagnol : Padre nuestro (es)
- Francès : Notre-père (fr), pater (fr)
- Itålyin : Padre nostro (it)
- Sicilyin : Patri nostru (scn)
tolminme kéne priyire Loukîz a : priyire
Etimolodjeye 2
candjîBodje « påte » avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /paːte/ /pɔːte/ /pɔːtɛ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pɔːte/
- Ricepeures : på·ter
Viebe
candjîpåter (v. sins coplemint)
- fé des påtes, po ene plante.
- les grins påtèt bén.
- Dji n' vou nén ki m' coir ni våye pouri a nonsyince e tere, come des sminces k' i gn a ki n' ont nén polou djårner et påtî — Émile Gilliard (fråze rifondowe).
- Li vint r'mouwéve doûç'mint dès grantès plaques di waessén dèdja pôtî. Dès bokèts d' wèdje avît ine coleûr d'ârdjint. Et foû dès trimblèmes di France, i montéve ine bone odeûr di djônèsse èt d' corèdje — Jean-François Renkin, dins Li vîye bûse.