Alofômes di k(i)- / co-
Plinne cogne Lidje-Årdene
(betchete sipotchåve)
Cogne Nameur-Tchålerwè
(betchete nén spotchåve)
Sipotcheye cogne Lidje-Årdene
kihushtiner cohushtiner chushtiner

Etimolodjeye

candjî

Do viebe « hushtiner », avou l’ betchete « ki- » des viebes.

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) kihushtene
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) kihushtinez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) kihushtinans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) kihushtinnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) kihushtinrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) kihushtinéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) kihushtene
pårt. erirece (dj’ a, vos av) kihushtiné
Ôtes codjowaedjes come copiner

kihushtiner (viebe å coplemint)

  1. (vî mot) fé cori evoye d' ene sawice k' i håbitéve.
    • Les moxhons ont khushtiné les colons do colebî. Motî Cambresier (fråze rifondowe et rarindjeye).
    • Il a tant fwait l' tchesse ås leus k' i les a khushtiné di ç' payis la. Motî Cambresier (fråze rifondowe et rarindjeye).
  2. (vî mot) taper ene sakî foû di s’ måjhone.
    • Il a khushtiné les heyeus ki vnént dlé lu. Motî Cambresier (fråze rifondowe et rarindjeye).
  3. traitî metchamint ene sakî.
    • Si vos kihushtinez todi nosse tchet, nos l' piedrans. Motî Forir (fråze rifondowe). & Motî Haust (fråze rifondowe).
    • Ene maråsse ki khustene les efants. Motî Haust (fråze rifondowe).
    • Dj' el kihushtene et dj' el kitchesse; Dj' el cateyreu minme a côps d' pîs, K' i n' è sereut ki pus doumiesse. Simon de Harlez, "Les Iponconde", 1758 (fråze rifondowe).
    • NENELE. – Vosse pere, edon båshele, ci n’ est nén ås Bonceles k’ i doet-st aler, c’ e-st a Guel !
      MELIYE. – Si vos continouwez al kihushtiner insi, sortot ! Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.84 (fråze rifondowe).
    • Vos ki voet çou k' i s' passe, vos, di-st on, k' a ene longue vedje
      N' abandnez nén les pôves k' ont mostré tant d' coraedje
      Et k' on khustene tant. Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li neûr lîve", p.41 (fråze rifondowe).
  4. aconter pô d' tchoi.
    • Inte les paroezes di toele, la k’ Tåtî s’ a fwait ene plaece,
      On djoû, si nosse Loncinmete li frake da Djannesse,
      I frè vey a ces la ki kihushtinèt l’ walon
      K’ on pout todi fé l’ glot so del tchå di moton. Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Pasquèye », 1922, p.108 (fråze rifondowe).

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî
fé cori evoye d' ene sawice k' i håbitéve
taper ene sakî foû di s’ måjhone
traitî metchamint ene sakî
aconter pô d' tchoi

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
fé cori evoye d' ene sawice k' i håbitéve
taper ene sakî foû di s’ måjhone
traitî metchamint ene sakî
aconter pô d' tchoi