gueuyî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Bodje « gueuye », avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /ɡøːjiː/ /ɡøːji/ /ɡøːjɛ/ /ɡøːje/ /ɡøːlɛ/ /ɡøːle/
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /ɡøːjiː/

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	gueuye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	gueuyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	gueuyans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	gueuynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	gueuyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	gueuyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	gueuye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	gueuyî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

gueuyî

1. (v. sins coplemint)
   1. criyî foirt, tot cåzant d' ene djin.
      • I s' fwait do må a foice do gueuyî. — Motî Forir (fråze rifondowe).

      criyî normåldimint, tot cåzant d' ene vatche.

      • Gn a nosse djinixhe ki tchesse, elle a gueuyî tote li djournêye.
   2. criyî tot djåzant di tolminme ké biesse.
      • Ele ni vout pus boere ni magnî ;
        On lyi va fé ene nouvinne,
        Nute et djoû, ele ni fwait ki do gueuyî :
        Hiyan, hiyon, hiyinne. — François Barillié, L'Âgne da Dèra, divins Li camarad′ dè l'joie, 1852, p.22 (fråze rifondowe).
2. (viebe å coplemint)
   1. criyî (ene sacwè).
      • I m' a gueuyî kéke tchôze mins dji n' a rén comprins — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
      • On n’ brait pus al diele, mins po-z etertni s’ vwès, gueuye t on ås nos totoute ! — Arthur Xhignesse, « Boule-di-Gôme », 1912, p.10 (fråze rifondowe).
   2. criyî so (ene djin)
      • Dji va co esse gueuyî si dj' rintere trop tård — Motî Haust (fråze rifondowe).
3. (v. å coplemint nén direk eployî avou li dvancete « so ») si måvler tot criyant so ene sakî.
   • I gueuye trop so ses efants. — Motî Haust (fråze rifondowe).

Ratourneures

1. i fwait come li tchén, i gueuye divant l' côp i s' plint des rujhes ki pôreut gn aveur, divant di cmincî a bouter. #I fåt gueuyî avou les leus i fåt dire avou l' pus foirt.

Parintaedje

• gueuyåd, gueuyåde
• gueuyaedje, gueuyeye, gueuyreye
• egueuyî, disgueuyî

Sinonimeye

• (criyî foirt, tot cåzant d' ene djin) : braire, boerler
  • (po rclamer) : råyî s' trape, råyî s' gueuye
• (criyî normåldimint, tot cåzant d' ene vatche) : boerler

Ortografeyes

Divant 1900 :

• gueûî : E203 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• gueûyî : E1
• geûlè : C8

E rfondou walon :

• gueuyî : R9 ^(lére), R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

criyî foirt, tot cåzant d' ene djin

• Arabe marokin : ghewwet =‎ غوّت
• Francès : gueuler ^(fr), crier ^(fr), vociférer ^(fr)

criyî normåldimint, tot cåzant d' ene vatche

• Arabe marokin : ghewwet =‎ غوّت
• Francès : beugler ^(fr), meugler ^(fr)

criyî so (ene djin)

• Francès : réprimander ^(fr)