exhowe

Walon (Rifondou) candjî

Etimolodjeye candjî

Tayon-bodje latén « exire » (rexhe foû), Svierba do viebe « exhe » (Å dijh-setinme sieke, exhe egzistéve co come dins li fråze : " Nos èstans bons, francs èt loyåls, èheûs del fine fowaye de Lîdje. " Sourdance : Quatre dialogues de paysans (1631-1636), ramexhnés pa Jean Haust) avou li cawete -owe

Prononçaedje candjî

AFE :
- diferins prononçaedjes : /ɛ.hɔw/ /ɛ.huw/ /ɛ.haw/ /ɛ.hu/
- (pa rfrancijhaedje) /ɛ.ɔw/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ɛ.hɔw/
Ricepeures : nén rcepåve

Sustantif candjî

exhowe femrin

(vî vî mot) fén d' ene sacwè.
Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
foice del esprit po fé ene sacwè
- Nos prindans kécfeye po del exhowe çou k' nos eterprindans al rouf-tot-djus — Jean Bosly, L’ îmitåcion d’ Jèzus-Cris (ratourné di J. Bosly) (fråze rifondowe).
- Nos ni dvans nén dizesperer si ns avans afeye del exhowe, afeye del froedeur. — Jean Bosly, L’ îmitåcion d’ Jèzus-Cris (ratourné di J. Bosly) (fråze rifondowe).
- Ni serè dj’ djamåy ritche et, mågré mi exhowe,
  Divrè dju, tote mi veye, co saetchî d' diåle pal cawe ? — Édouard Remouchamps (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Mins s’ tot nos qwite, moûrt ou s’èdwèm,
  l’ome èst la qui n’ pièd′ nin corèdje.
  Li tére lî d’meûre. Ås-aîres dè djoû,
  plin d’èhowe i s’ mèt′ a l’ovrèdje
  — Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, Li tchèrwèdje.
- Motoit va t ele cweri ôte på l' exhowe k' ele n' a nén cial ! Hihaha ! — Paul-Henri Thomsin, ratournant e walon Walon’rèye, tére di lédjindes, 1998, p. 50 (fråze rifondowe).
(fizike) foice ki pout fé bodjî ou tchåfer ene sacwè
- Dispu Einstein, on sait kel matire et l' exhowe (enerdjeye), c' est deus sacwès aloyeyes — Lucyin Mahin.