å lådje

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Shûte des mots : « å » + « lådje ».

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /ɔː.lɔːt͡ʃ/ /aː.laːt͡ʃ/ /oː.loːt͡ʃ/ /oː.laːʀt͡ʃ/ (betchfessî å)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /ɔː.lɔːt͡ʃ/

Addjectivire

å lådje omrin et femrin (come addjectif djondrece, todi metou padrî l’ no)

1. drovou
   1. tot cåzant d' èn ouxh, d' ene finiesse, del boke, d' èn ouy.
      • Ni leyîz nén vos ouxhs å lådje insi.
      • L’ ouxh å lådje, dj’ esteu vite el waide ; — Martin Lejeune, “Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.186, « Lu cane d’a grand-pêre» (fråze rifondowe).
      • Ossu, ene feye k' il ont ls ouys å lådje,
        I revolèt come des moxhons. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Les lign’rais dè Bon Diu", p.45 (fråze rifondowe).
   2. tot djåzant di botike, d' ene administråcion.
      • Les posses seront-st å lådje semdi å matén.
   3. tot cåzant d' ene sacwè ki s' pout rdjonde, ki s' pout clôre.
      • I rote avou les djambes å lådje.
      • Avou l' trô ki dmore å lådje dins l' dint, l' abcès si va assouwer.
2. nén covrou, tot djåzant d' ene pårteye do coir.
   • Ni sôrtixhoz nén avou l' gavêye å lådje : vos atraproz do må. — Émile Pècheur (fråze rifondowe).
   • I ploût, et elle ont li dzo do dos å lådje.

Ratournaedjes

1. dimorer boke å lådje
2. grand å lådje
3. djournâye ouxhs å lådje
4. taper å lådje : drovi d' on côp.
5. bouter å lådje : cori evoye. Fr.
   • prendre le large

Sinonimeye

• (ouxh, botike) : drovou / droviet
• (coir) : discatchî, discovrou

Contråve

• (ouxh, botike) : clôs, seré
• (coir) : covrou / coviet, rascovrou, catchî, ricatchî

Rilomêye do mot

Li mot dins on tite di live, di gazete, di soce, di marke

• L' ouxh å lådje : roman da Chantal Denis
• Cour å lådje : ramexhnêye d' arimés da Jacqueline Boitte

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• au-laudje : C8, C9
• å lådje : E34
• au laudje : C1, O90

E rfondou walon :

• å lådje : R10 ^(lére)

Ratournaedjes

drovou; Loukîz a : drovou

• Inglès : open ^(en)
• Francès : ouvert ^(fr)
• Neyerlandès : open ^(nl)

nén covrou

• Francès : découvert ^(fr)