vea

Loukîz eto : Vea.

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « vitellus » (minme sinse); çou ki dene on mot avou l’ cawete « -ea » (veyanmint l' sourdant latén, mins pus rsintowe come ene cawete e walon).

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /vja/ /vɛː/ /vɛ̃/ /ve/ /vɘ/ ^{aschoûtez lu} (betchfessî ea)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /vja/ ^{aschoûtez lu}
Ricepeures : nén rcepåve

Sustantif

singulî	pluriyal
vea	veas

vea omrin

(no d’ djonne di biesse) djonne del vatche, et ki tete co.
- Come c' est tinre, donwê, del tchå d' vea d' laecea.
- Dji va ariver; dji n' a pus k' a rabuvrer les veas — J. Marteleur (fråze rifondowe).
- Cwand l' vea a skepyî, on l' sitreye po l' dispierter — Motlî d’ Tchonveye (fråze rifondowe et rarindjeye).
åmea.
- Il ecråxhèt todi on vea.
rl a: teteu; vatchot.

F. veau, taurillon.
djonne des såvadjes roemiants.
- Li vea del bixhe, on l' lome li fan, li vea del gade di tchivroû, li gadot.
vea d' harin : laecea d' harin (ki rexhe do pexhon, come on vea rexhe d' ene vatche).
F. laitance.
biesse (come traitaedje po ene djin).
cur d' åmea, foirt tinre, di meyeuse cwålité ki l' cur di vatche.
- C' est des solés avou des epegnes di vea.
(po rire, djeu d' mot avou "vea d' måss") sakî skepyî tins do moes d' måss.
(mot d' texheu) tours di fis ki ridèt evoye dins ene sipoûlêye; (on dit adon ki li spoûle vele).
laid tour, niche côp.
F. fourberie, sale coup.

Ratourneures

si prinde po li rwè des veas
1. si prinde po li rwè des veas, et n’ nén co esse li rwè des pourceas
On vea cou-d’-polin.
fé s' vea, diner s' vea : veler.
- Li vatche a dné s' vea; Gn a ene vatche k' est po fé l' vea.
bén ti vas fé on vea : dijhêye a ene sakî ki s' fwait laid (come ene vatche ki fwait l' vea), divant åk di målåjhey, ene contråvisté.
haetchî l' vea : aidî ene vatche a veler, tot saetchant l' vea avou ses mwins u avou ene veleuse.
cotaeyî on vea : (mot d' cinsî, d' årtisse) cotaeyî l' vea dins l' velire, cwand il est moirt et k' on n' vout nén fé ene botnire (cezaryinne).
taper l' vea : fordjeter.
F. avorter.
prinde come li schite ås veas : ariver tot d' on côp, k' on n' s' î atind nén, come les veas ki sont bén gaiys å matén, et k' ont li schite ey esse presse a crever al nute.
- L' amour, ça prind come li schite ås veas.
molete di vea : cwatrinme potche do stoumak des veas, k' on-z eployive dinltins po fé prinde li froumadje.
F. caillette.
ene roye par vea : piceure po vey l' ådje d' ene vatche tot contant les royes a ses coines.
boerler u : riboerler u : gueuyî come on vea : boerler u criyî foirt, come li ptit vea k' a fwin et ki boerlêye après s' mé.
F. tempêter, brailler.
braire come on vea : a) gueuyî foirt; b) tchoûler toltins.
awè etindou braire on vea u: awè oyou boerler on vea mins n' pus sawè dins ké ståve
Si on-z ôt boerler on vea, c' est k' li ståve n' est nén vude u: Cwand on cåze d' on cabolé vea, c' est k' il a des taetches : si on raconte ene sacwè so ene sakî, c' est k' i gn a do veur divins. Franwal: ahåyant po: "Il n'y a pas de fumée sans feu".
On vea ki boet bén n' mindje nén u: li vea ki tete bén, n' magne waire : dijhêye a on boeveu.
on here tant on vea k' al fén on l' fwait boere : i fåt aveur del pacyince, et on-z avént a ses såmes.
esse riletchî (eye) come on vea k' a deus més (meres) : esse todi bén prôpe. Franwal: ahåyant po: "propret, tiré(e) à quatre épingles".
Dinez a boere å vea ! : a) dijhêye po fé taire on boerleu, tot lyi payant on vere. b) po balter on mwais tchanteu.
sitåré come on vea : sitindou (owe) al tere, fén mierlong (fene mierlongue), come li vea noû-skepyî ki saye di s' lever, et ki tchait a tere.
F. étendu(e) par terre.
Ene vatche n' î ricnoxhreut nén s' vea : po dire k' i gn a on disdut d' tos les diåles, ki totafwait est cou dzeu cou dzo.
rl a: troye. Franwal: ahåyant po: "désordre indescriptible".
i mourt u : i gn è creve ostant d' veas ki d' vatches : on mourt a tote ådje; on n' conoxhe nén ni l' djoû, ni l' eure di s' moirt (gn a bråmint des ptits veas ki crevèt di li schite, et di ds ôtes maladeyes).
magnant vea : vea k' a ddja yeu del yebe a magnî, et ki s' tchå est rodje, eneviè on blanc vea. ki n' a yeu k' do laecea.
F. veau à l'herbe.
loyén d' vea : coide po-z elaxhî les veas, sins les stronner.
rl a: laxhe, loye-cô.
såvadje u : waeraxhe) come on vea k' a cassé s' loyén : foirt såvadje.
aprester l' loyén dvant l' vea : si mådjiner des belès sacwès, dabôrd k' on est lon d' esse seur k' ele vont ariver. Franwal: ahåyant po: "vendre la peau de l'ours".
I fåt set Djôzef po saetchî on vea foû d' on ståve : i fåt set foirts omes, ca les veas ki vont rexhe do ståve po aler ås tchamps pol prumî côp, u po-z esse tcherdjîs po vinde, i sont foirt waeraxhes.
rôguea des veas : maladeye des veas ki rôguièt cwand i cmincèt a magnî do gros four.
F. laryngite.
djouwer a pelé° vea : djouwer al bataye (djeu d' cwåtes);
rl a: pelé cokea.
S' i ramasse on vea d' ôr, il årè des fenès pates : dijhêye po onk ki furleye les cwårs, u ki n' boute nén. Franwal: ahåyant po: "Il ne fera jamais fortune".
Çou k' l' amour fwait fé, sapinse li feme ki rabressive si vea : sapinsté, po balter les cis ki sont-st amoreus.
Il a todi l' aiwe a l' boke, come on vea k' a des viers : dijhêye po onk k' a todi håsse di magnî, come les veas k' ont des viers, ki n' sont måy ripaxhîs.
grand vea; sot vea : grande biesse, båyåd.
- A l' grand vea k' c' est d' ça !
F. niais, nigaud, godiche, hurluberlu.
li ci k' est vea, c' est po èn an, mins l' ci k' est biesse, c' est po todi : risponse d' ene sakî k' on traite di vea.
si prinde po li rwè des veas, et n’ nén co esse captinne des pourceas
on lourd vea ki n' si sait rmouwer : on gros londjin.
F. lourdaud, étourdi.
On lyi frè dipus d' oneur k' a on vea, on l' eterrè avou s' pea : dijhêye po onk k' est moirt et k' on-z etere sins l' rigreter.
il a yeu rade fwait s' vea :
a) il a yeu vite fwait s' laid côp.

b) i n' a nén fwait long feu (çou k' il aveut metou so pî n' a nén duré lontins).
fote ès vea u : leyî s' vea : kimincî èn ovraedje, pu l' leyî la.
aler rcweri s' vea : ricmincî tolminme ci ovraedje la.
raconter s' vea : dire ses screts mawets a des cis ki n' vos schoûtèt nén.
F. accoucher de confidences.