schaver

Walon (Rifondou)

Ordinairmint	Dirî cossoune s’ on prononce /sk/
schaver	eschaver

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « excavare » (minme sinse); çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes; mot cité dins l’ FEW 3 271b; motoit avou assaetchance do bodje neyerlandès « schaven » po les sinses la k' on grete purade ki «cåvler»; li sinse del houyreye a l' air di s' awè spårdou dins les tcherbonaedjes do Coûtchant walon, après 1500, a pårti del disfondowe lidjwesse «haver», pa fondaedje do H prumrece. Les troes sinses avént stî dispårtis dins R11.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes :
    • /ha.ˈve/ /ça.ˈve/ /ʃa.ˈve/ /ʃa.ˈvɛ/ (betchfessî sch, halcrosse rîlêye)
    • (pa forcoridjaedje ch => tch) /t͡ʃa.ˈve/
    • (pa fondaedje do H prumrece lidjwès dins l' motlî des houyires) /a.ˈve/
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /ska.ˈve/ (waire u nén prononcî insi å 20inme sieke)
• Ricepeures : scha·ver

Viebe

schaver (v. sins coplemint)

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	boute
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	boutez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	boutans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	boutnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	boutrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	boutéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	boute
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	bouté
Ôtes codjowaedjes	come bouter

1. (viebe å coplemint) fé ene rinneure (on trô nén fond, mins so ene grande longueur).
   • Les grossès aiwes ont vnou schaver l' meur — Motî Haust (fråze rifondowe)..
   • Li ci ki schave li trô, c' est lu ki tchait l' prumî ddins.
   • C' esteut on schavé bwès, avou èn ôte bwès, schavé å rvier, ki vneut dsu, et on passéve li lin inte les deus pol broyî.

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

1. fé ene grete sol pea.
   • Dj' a schavé m' mwin conte li meur.
   • Dj' a l' pea do djno tote schavêye.

   rl a: dischaver, kischaver, kernaxhî.

   F. égratigner, érafler, entailler.

2. fé on côp dins on meube, on meur metou e coleur, ene schiele.

   F. effriter, égratigner, érafler.

3. fé des ravås, tot djåzant d' ene foite plouve.
   • Les oraedjes ont schavé tot l' roti.

   F. raviner.

4. (imådjreçmint) bouter deur.
   • I fåt aler schaver po wangnî po do pwin (Vîs Papîs, 1625).

   rl a: greter, xhaerbiner.

II. si schaver / s' eschaver [v.pr.] si dgreter. I s' a schavé tot l' keude. F. s'écorcher.

schaver 2

I. [v.c.]

1. sicreper (des crompires, des raecenes, des peas, les boyeas).
   • On schavéve les boyeas po fé les tripes. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe). F. racler, râper. Ny. schaven.

   Alm. schaben. schaver l' rogne d' on må : sicreper li sûnaedje d' on må, pol medyî.

   F. cureter. ene poere qui schave o gozî : ene poere foirt seure, ki screpe li gozî.

2. froter.
   • Li rowe schave conte li begnon — Motî del Hesbaye (fråze rifondowe).
   • Vozôtes ki m' traitîz d' pice-crosse,
     La k' dji schavéve li boure so m' crosse
     Po-z aveur po payî les djins,
     Soeyîz påjhûles : nos nos frans gåyes, — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li dieraine atote", p.30 (fråze rifondowe).

   rl a: schavé-nozete.

3. divni rodje, come si on l' åreut screpé, tot djåzant del pea.
   • Dj' a l' pea ki schave. Dj' a l' pea tote schavêye.
   • L' efant est tot schavé dzo les bresses (ramexhné pa J. Haust).

   F. s'irriter, s'enflammer, s'échauffer.

4. rusteler.
5. cåzu toutchî, cåzu aduzer.
   • L' areyoplane a schavé l' tere.

   rl a: schave-tere.

   F. effleurer, frôler.

II. [v.s.c.] manker (di). Il a schavé d' toumer a l' aiwe. F. faillir, être sur le point de. i schave al djalêye : i djale cåzu.

1. F. il gèle presque.

Parintaedje

• schavé, schavant
• schavaedje, schaveure
• schaveu, schaveuse, schavrece
• schavêye, schavea
• schavoe
• schavner, schavter
• dischaver

schaver 3 [v.c.]

1. (mot d' houyeu) fé des rinneures dins l' tcherbon, po rsaetchî l' tere, po-z aveur pus åjhey d' abate.
   • Li taeye est stroete, on l' a deur po schaver.
   • Schaver, c' est rissaetchî l' schavaedje; do vî tins, c' esteut avou ene schavrece pus tård avou ene schaveuse (A. Van Calsteren).
   • Rapinses tu cwand ns aléns al minire po chtroumfer del hoye? […] Tant pis, dji m' va schaver cial — Paul-Henri Thomsin, ratournant Lès schtroumpfs èt lès bèrikes èmacralêyes, 2021, p. 40 (fråze rifondowe).

   F. haver. schaver å daegn : schaver al tere. schaver å toet : schaver å plafond del taeye. schaver foû l' pire u : schaver emey : schaver po rsaetchî les agåjhes metowes inte les coûtches di hoye.

Ratournaedjes

fé ene grande rinneure

• Francès : creuser ^(fr)

1. F. , déchausser.