Etimolodjeye

candjî

Do viebe « parexhe » troejhinme djin di l' indicatif prezintrece

Prononçaedje

candjî

Advierbire

candjî

paret (nén candjåve)

  1. acsegne ki c' est dandjreus vraiy.
    • Nosse Djan rvént ouy, paret. Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.3 (fråze rifondowe).
    • Schoûtez come Derik est fayé: il a scoryî l' meskene, paret Jean-Luc Fauconnier (fråze rifondowe).
    • Si l' cote ni fwait nén l' priyesse, ebén, mafrike li sårot fwait co l' Tiesse di hoye, paret Jean-Denys Boussart.
  2. mostere ki c' est l' vraiye (sovint avou di l' ironeye, ene miyete di måvlaedje).
    • Nos estans seur segnîs, dai ! K’ avans ns bén fwait å Bon Diu, paret ! Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.28 (fråze rifondowe).
    • Si tchestea tome e blesse et ses djins n' ont waire di cwè viker, mins lu est ritche, paretPaul-Henri Thomsin, ratournant e walon Walon’rèye, tére di lédjindes, 1998, p. 49 (fråze rifondowe).
  3. pol rawete.
    • JANETE. - Ebén l' voyaedje, kimint a t i stou ?
      RIDANT. - Foirt bén, Janete, merci.
      Et nos ravans nosse Meliye, paret !Henri Simon, "Janète" (1911), eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.150 (fråze rifondowe).
  4. (dins èn arinnoe) sieve a tchôkî l' arinnoe a co tuzer ene miete.
    • c' est des cwårs, paret!
    • vos loucroz di vni, paret !
  5. (dins èn arinnoe) mostere k' on-z ouxhe divou î pinser pus timpe.
    • c' est les shûtes, paret!
  6. (dins èn arinnoe) rafoircixh ki çou k' on dit n' esteut nén çou k' rawårdéve l' arinnoe.
    • c' est ki: ça n' si djowe nén, la, ça, paret
  7. (dins èn arinnoe) efén, al fén des contes.
    • vo vs la, paret!
    • —Kimint?… Qwè?… Çoula ni v’ fait nin v’ni foû d’ vos clicotes, parè? Joseph Vrindts, Tot tûsant (1924), In’ Ouy’ di Crâhe, p.315.
  8. al fén del fråze divant l' prono tonike pol mete e valeur.
    • C’ est ki dji n’ a nén sogne, paret, mi ! Henri Simon, « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.49 (fråze rifondowe).
    • Vos estoz del boune anêye, paret, vos, d' après çou k' vos m' avoz dit ki ravizéve, dji wadjreu po m' tiesse ki c' est lu.Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.76 (fråze rifondowe).
    1. avou l' no di l' atôtchî.
      • Et vla l' colon rivnou e s' colebire paret Monsieu Dåvid. Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.8 (fråze rifondowe).

Sinonimeye

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Notule d’ uzaedje

candjî

Ci mot est målåjheymint ratournåve e francès. Si sins vareye bråmint sorlon les fråzes et sovint nén foirt clair. On l' pout-st ossu eployî avou d' ôtes mots-arinnoes come don, edon, endon, ça, douwô, taiss, la, alez, djans, va, ô, saiss

Ratournaedjes

candjî
sorlon çou k' on dit
mostere ki c' est l' vraiye (sovint avou di l' ironeye, ene miyete di måvlaedje
dandjreus
pol rawete
sieve a tchôkî l' arinneu a co tuzer ene miete
mostere k' on-z ouxhe divou î pinser pus timpe
rafoircixh ki çou k' on dit n' esteut nén çou ki rawårdéve l' arinnoe
efén