heye
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje mîtrin neyerlandès « heel » (salut) ; adon parint avou l’ almand « Heil » (Heil Hitler); mot cité dins l’ FEW 16 188b.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /hɛːj/ /hel/ /he/ /ej/ /ɛːj/ (H prumrece)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /hɛj/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
candjîheye femrin
- portchesse do djoû di dvant les Rwès.
- (sg.) dringuele ki des efants dmandèt tot tournant l’ viyaedje, al novelan.
- Loukîz, nén pus long k’ ouy å matén, ele a vnou cweri s’ heye, et dji lyi a dné sins rprotche, et s’ m’ a-t-ele co sohaitî on bon roy. — Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.61 (fråze rifondowe).
- Boune anêye, Monsieu ! Boune anêye, nosse dame ! Totès sôres di bouneur ! On ptit valet Po ctaeyî vos bwès ! Ene pitite båshele Po laver vos schieles ! Ene pitite heye, nosse dame, s’ i vs plait. — A. Lovinfosse (ramexhnaedje) (sourdant a recråxhî) (fråze rifondowe).
- viye tchanson d’ Noyé (u vî noyé).
- Si dj' esteu l' vint ki oize di si aiye,
Båjhî les fleurs ki trefilèt,
Dji vs sussinreu ene si bele heye,
Ki dji freu balter vosse coirsulet— Martin Lejeune, "Ombåde" (fråze rifondowe).
- Si dj' esteu l' vint ki oize di si aiye,
- santé, bouneur, tchance.
- Ki l’ Bon Diu vos mete ouy e boune heye — Noyé walon (fråze rifondowe).
- sovint eployî å pluriyal: Loukîz a : « heyes ».
Parintaedje
candjîOmofoneye possibe
candjî/hɛj/ :
/ej/ /ɛːj/ : aiye
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :
- heylle : (Lidje, 1516) VSE1 (a « hèye »)
Ratournaedjes
candjîLoukîz a : heyes
Mot-fråze
candjî- mot d' arinnaedje.
- Heye ! fré Mencheur, kéne handele ! — Henri Simon, "Janète" (1911), (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.159 (fråze rifondowe).
- Portant dj' a-st oyou dire : « Ci n' est nén on peupe pol flîme ! »
Heye ! Sitocaesses bwejhlîs ! Heye ! Femes ås baradas !
Si vos n' avoz nol gloriole vos estoz sins haeyeme
Et vos valoz bén li peupe ki Verhaeren tchanta !! — Louis Lagauche, "L' inmant", (1947), A l’Årdène, p. 146 (fråze rifondowe).
- mostere li sorprijhe.
- Heye ! Kéne foite aloumire
Vs dirîz k' l' air si find.
Djezus ! Ké côp d' tonire !
Kéne froede souweur mi prind… — Jean-Joseph Dehin, "L' orèdje" (1848) (fråze rifondowe). - Heye ! Ki les scrijheus sont lourds ! Vo-m’-la a m’ dierinne pådje et dj’ m’ aporçû aprume ki dj’ a dit on pô tocosté li contråve di çou k’ dji pinséve. — Arthur Xhignesse, « Bwègnes mèssèdjes & pititès gotes » (1905), p.15 (fråze rifondowe).
- Heye ! Kéne foite aloumire