djalêye
Walon (Rifondou)
candjî
-
djalêye d' ivier -
djalêye di pemes -
foye di djalêye d' oxheas -
djalêye di labo
Etimolodjeye 1 candjî
Do viebe « djaler », avou l’ cawete « -êye ».
Prononçaedje candjî
- AFE :
- diferins prononçaedjes : /d͡ʒa.ˈlɛːj/ /d͡ʒa.ˈlɛj/ /d͡ʒa.ˈle/ /d͡ʒa.ˈlej/ /d͡ʒɛ.ˈlej/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /d͡ʒa.ˈlɛːj/
- Ricepeures : dja·lêye
Sustantif candjî
| singulî | pluriyal |
|---|---|
| djalêye | djalêyes |
djalêye femrin
- (nén contåve) (mot d’ meteyo) sôre di nive ki s' fwait pa edjalaedje del rozêye al tere.
- Li djalêye a cût mes feves.
- Les verdeures ont stî prinjhes del djalêye.
- Li bîje disbobine lès djaléyes
Su mès deûs massales totes roselantes.
Li bîje sofèle tote li djoûrnéye,
Todi pu fèle èt pus agnante.
— Jacques Desmet. - Qui l’iviér vinse asteûre ! Li grain, fwért èt vigreûs,
pout ratinde, sins crankî, lès djalêyes èt lès freûds
— Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, Li sûrdèdje.
- tins ådzo d' zero dgrés.
- Pa ç' djalêye ci, nos irans a l' glissoere sol fosse.
- A l' ivier, cwand les stoeles xhinèt les dints, c' est sene di djalêye — Michel Anselme (fråze rifondowe).
- Ci pire la n' aléve nén po basti: ele tournéve a rén avou les plouves et les djalêye (ramexhné pa Jean Germain).
- (contåve) nute k' il î fwait dizo d' zero dgré.
- Gn a co yeu troes djalêyes e moes d' may.
Ratourneures candjî
- blanke djalêye, claire djalêye : edjalaedje del rozêye del nute, dabôrd k' i n' djale nén do djoû. F. gelée blanche.
- poyowe djalêye : djalêye ki leye come des poys après les fis, les åbes. On dit eto: djivronde. F. givre.
- poyowe djalêye est d' pô d' durêye; u : li (blanke) djalêye a s' cou rlavé : i rploût docô après.
- li djalêye do vénrdi sint ni fwait pont d' toirt ås fleurs : : doûce creyance
- djalêye e moes d' avri et d' may, c' est des mizeres a tot sketer : paski totes les verdeures ki vnèt d' esse semêyes, les åbes ki boutèt vont edjaler.
- noere djalêye, djalêye ki coixhe : grand froed di hôte bijhe.
- li tins eva al djalêye u : si va mete al djalêye u : si rtape a djalêye : i va fé dizo zero tins del nute.
- del nive dissu des broûs, del djalêye divant troes djoûs
- el djalêye a s' cou rlavé : : i ploût dsu.
- djalêye e-n avri ey e may, c' est des mizeres a tot sketer :
Sinonimeye candjî
emårlaedje, mårlaedje, måle, råle, relêye
Omofoneye possibe candjî
- diålêye (tchedje di grins diålés)
Ortografeyes candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes candjî
rozêye prinjhe ådzo d' zero dgrés
tins ådzo d' zero dgré
Etimolodjeye 2 candjî
Do viebe « djaler », avou l’ cawete « -êye » (après Lidje, «djalêye» et après Tchålerwè, «djèléye» ), avou assaetchance do francès «gelée» (so Nameur et l' Basse Årdene, «jèléye»).
Prononçaedje candjî
- AFE :
- diferins prononçaedjes :
- /ʤa.'lɛːj/ /ʤɛ.'lej/
- (pa rfrancijhaedje) /ʒɛ.'lɛːj/ /ʒɛ.'lej/ /ʒɛ.'le/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /d͡ʒa.ˈlɛːj/
- diferins prononçaedjes :
- Ricepeures : dja·lêye
Sustantif candjî
| singulî | pluriyal |
|---|---|
| djalêye | djalêyes |
djalêye femrin
- (amagnî) sôre di prinjhe sirôpe, k' on fwait avou sacwants fruts (gurzales, pemes, poeres).
- Dj' a mindjî del djalêye so m' tårtene.
- djus d' tchå raclairi, et divnou glumiant.
- Del djalêye di vea.
- On nos a siervou on pî d' pourcea avou toplin del djalêye.
- (noûmot pa stindaedje do sinse) prodût tchimike del minme cogne, k' on saetche di des ales.
- I plonkèt dins l' aiwe po ramasser les ales, k' i rvindèt po fé del djalêye.
Mots d’ aplacaedje candjî
Ortografeyes candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes candjî
- F. gelée, gélatine.
- F. gelée.
- F. gel, agar-agar.
Waitîz eto candjî
Lijhoz l’ årtike djalêye (discramiaedje) so Wikipedia