Etimolodjeye 1

candjî

Do viebe « djaler », avou l’ cawete « -êye ».

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
djalêye djalêyes

djalêye femrin

  1. (nén contåve) (mot d’ meteyo) sôre di nive ki s' fwait pa edjalaedje del rozêye al tere.
    • Li djalêye a cût mes feves.
    • Les verdeures ont stî prinjhes del djalêye.
    • Li bîje disbobine lès djaléyes
      Su mès deûs massales totes roselantes.
      Li bîje sofèle tote li djoûrnéye,
      Todi pu fèle èt pus agnante.
      Jacques Desmet.
    • Qui l’iviér vinse asteûre ! Li grain, fwért èt vigreûs,
      pout ratinde, sins crankî, lès djalêyes èt lès freûds
      Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, Li sûrdèdje.
  2. tins ådzo d' zero dgrés.
    • Pa ç' djalêye ci, nos irans a l' glissoere sol fosse.
    • Cwand dji m' voe prijhnî des bijhes et des djalêyes
      Et k' i m' fåt bén viker come el fwait l' sodoirmant,
      Mi cour djereye do rpinde å lon ses evolêyes
      El sôlante florixhåjhe des prumîs tins crexhantsLouis Lagauche, "L' inmant", Li cité des Aclots, (1947), p. 131 (fråze rifondowe).
    • A l' ivier, cwand les stoeles xhinèt les dints, c' est sene di djalêye Michel Anselme (fråze rifondowe).
    • Ci pire la n' aléve nén po basti: ele tournéve a rén avou les plouves et les djalêye (ramexhné pa Jean Germain).
  3. (contåve) nute k' il î fwait dizo d' zero dgré.
    • Gn a co yeu troes djalêyes e moes d' may.
Ratourneures
candjî
  1. blanke djalêye, claire djalêye : edjalaedje del rozêye del nute, dabôrd k' i n' djale nén do djoû. F. gelée blanche.
  2. evoyî al djalêye
  3. poyowe djalêye : djalêye ki leye come des poys après les fis, les åbes. On dit eto: djivronde. F. givre.
  4. poyowe djalêye est d' pô d' durêye; u : li (blanke) djalêye a s' cou rlavé : i rploût docô après.
  5. li djalêye do vénrdi sint ni fwait pont d' toirt ås fleurs : : doûce creyance
  6. djalêye e moes d' avri et d' may, c' est des mizeres a tot sketer : paski totes les verdeures ki vnèt d' esse semêyes, les åbes ki boutèt vont edjaler.
  7. noere djalêye, djalêye ki coixhe : grand froed di hôte bijhe.
  8. li tins eva al djalêye u : si va mete al djalêye u : si rtape a djalêye : i va fé dizo zero tins del nute.
  9. del nive dissu des broûs, del djalêye divant troes djoûs
  10. el djalêye a s' cou rlavé : : i ploût dsu.
  11. djalêye e-n avri ey e may, c' est des mizeres a tot sketer :
Sinonimeye
candjî

emårlaedje, mårlaedje, måle, råle, relêye

Omofoneye possibe
candjî
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :


Ratournaedjes
candjî
rozêye prinjhe ådzo d' zero dgrés
tins ådzo d' zero dgré

Etimolodjeye 2

candjî

Do viebe « djaler », avou l’ cawete « -êye » (après Lidje, «djalêye» et après Tchålerwè, «djèléye» ), avou assaetchance do francès «gelée» (so Nameur et l' Basse Årdene, «jèléye»).

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
djalêye djalêyes

djalêye femrin

  1. (amagnî) sôre di prinjhe sirôpe, k' on fwait avou sacwants fruts (gurzales, pemes, poeres).
    • Dj' a mindjî del djalêye so m' tårtene.
    • Li dame del måjhone k' aveut-st apoirté ene miyete di djalêye al malåde derit a s' mere : Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.82 (fråze rifondowe).
  2. djus d' tchå raclairi, et divnou glumiant.
    • Del djalêye di vea.
    • On nos a siervou on pî d' pourcea avou toplin del djalêye.
  3. (noûmot pa stindaedje do sinse) prodût tchimike del minme cogne, k' on saetche di des ales.
    • I plonkèt dins l' aiwe po ramasser les ales, k' i rvindèt po fé del djalêye.
Mots d’ aplacaedje
candjî
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
candjî
  • F. gelée, gélatine.
  • F. gelée.
  • F. gel, agar-agar.

Waitîz eto

candjî

  Lijhoz l’ årtike djalêye (discramiaedje) so Wikipedia