chîler
Walon (Rifondou)
candjî
Etimolodjeye candjî
Tayon-bodje latén « cisculare » çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes; mot cité dins l’ FEW 2 711-714.
Viebe candjî
| Djin et tins | Codjowa |
|---|---|
| Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | chîle |
| Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | chîlez |
| Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | chîlans |
| Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | chîlnut |
| Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | chîlrè |
| Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | chîléve |
| Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | chîle |
| pårt. erirece (dj’ a, vos av) | chîlé |
| Ôtes codjowaedjes | come bouter |
chîler (v. sins coplemint)
- (brut) fé ôre on brut ki rshonne a "chî" tot djåzant do vint, d' ene sacwè ki passe roetebale e l' air.
- On etind l' vint chîler pa l' craeye di l' ouxh.
- Les bales chîlént a nos orayes.
- pareymint tot cåzant d' ene pitite cwantité d' ene aiwe ki court.
- (mot d’ medcén) fé on brut k' on-z ôt toltins, tot djåzant d' ene oraye malåde.
- I gn a mi oraye ki chîle: est ç' po ene boune novele ou po ene mwaijhe ?
- Å plin mitan d’ on fel betch, ses orayes ont chîlé; po k’ ça s’ djoke, il a hagnî l' betchete di s' linwe — José Schoovaerts (fråze rifondowe).
4. d' èn amagnî ki cût dins l' ôle. Les fritches comincèt a chîler. Loukîz a: chîloter. F. grésiller. fé chîler des kertons : les fé cure tot doûçmint. Loukîz a: rivni. F. faire revenir. fé chîler l' payele (u: li paile) : aprester ene boune eurêye. Avou l' forteune, on pout fé chîler l' paile a l' deure et a l' tinre lune : cwand on-z a del tchance, on-z a todi des cwårs assez po s' payî des cråssès eurêyes.
5. (imådjreçmint) aler raddimint (tot djåzant d' èn ovraedje). L' ovraedje chîle, valet, enute ! F. filer, avancer.
6. èndaler e corant (tot djåzant d' ene djin). Chîlez par la, divant k' i n' vos veyénxhe ! Loukîz a: peter evoye. F. déguerpir, se barrer.
7. rider djus, tot djåzant d' ene masse di tere. F. s'ébouler.
Parintaedje candjî
Sinonimeye candjî
Ratournaedjes candjî
Francès : bourdonner (fr), bruire (fr)