prandjire
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje latén « prandiaria » (eure do dinner) çou ki dene on mot avou l’ cawete « -ire »; li mot esteut ddja la e vî lingaedje d’ oyi (« vî francès « prangiere » ») avou on sinse ene miete diferin.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /pʀɑ̃.ˈd͡ʒiːʀ/ /pʀɑ̃.ˈd͡ʒɛːʀ/ /plɑ̃.ˈd͡ʒɛːʀ/ /pʀɔ̃.ˈd͡ʒiːʀ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pʀɑ̃.ˈd͡ʒiːʀ/ aschoûtez lu u aschoûtez lu
- Ricepeures : pran·djire
Sustantif
candjîprandjire femrin
- doirmaedje après aveur nonné (magnî a nonne), tot djåzant des djins; sovint dins l’ ratourneure : «fé prandjire» u «fé s’ prandjire».
- Èm nene fwait s' prandjire après l' dinner — Motî del Lovire (fråze rifondowe).
- C’ est seur, alez fé ene pitite prandjire, edon, Meliye ? Sortot si c’ e-st on saizixhmint ! — Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.91 (fråze rifondowe).
- (mot des cinsîs) ripoizaedje des biesses, a nonne, dizo ene plaece avou d' l' ombrire, et co motoit d' l' aiwe.
- Les ciwagnes continouwént leu prandjire e nos waitant d' on rwåd si doûs k' on åreut dit k' il esteut cåzu soriyant — Louis Baijot (fråze rifondowe).
- plaece ki l' bisteu s' î rmete sol tins d' nonne.
- tins d' nonne.
- Li londmwin a prandjire,
Ene oto do scoter
Tijhneye on tchåraban — Henri Pétrez (fråze rifondowe). - I n' li fåt djamåy aler trover tins d' prandjire, målureus, vozôtes !
- Vinoz e l' prandjire — Motî d’ Cerfontinne (fråze rifondowe).
- Il a vnou del prandjire — Motlî del Gléjhe (fråze rifondowe).
- Li londmwin a prandjire,
- (mot d’ fiziolodjeye) termene ki shût ene boune eurêye.
- C' est normå ki l' coir soeye tot pzant tins del prandjire.
Notule d’ uzaedje
candjîLi dvancete po dire « sol tins d' nonne » pout esse:
- a (sins årtike) : a prandjire
- e (avou ou sins l' definixhant årtike) : e l’ prandjire; rivni e prandjire
- del (l' årtike î est etroclé) : del prandjire
Ratourneures
candjî- fé prandjire / fé s’ prandjire.
- rivni e prandjire: raboirder (rintrer el måjhone) tins del prandjire, u a on moumint k' on n' s' î atind nén.
- F. rentrer à l'improviste.
- souner prandjire.
- A dj’ ètindu ?
Lès ritchitchi-batisse-cowitches,
Lès coqs tchanter à mèseure avou l’èclume do mârchau,
Lès tchins bawyî après lès tch’faus,
L’anjélus qui sone prandjêre !
— Jacques Desmet, Dêrènes bates, Mélin, 2014.
- A dj’ ètindu ?
Parintaedje
candjîMots d’ aplacaedje
candjîSinonimeye
candjîdoirmaedje sol tins d' nonne des côps djusse dins l' ratourneure: «fé ~»
plaece do bisteu sol tins d' nonne
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîdoirmaedje sol tins d' nonne
- Inglès : siesta (en)
- Espagnol : siesta (es)
- Francès : sieste (fr), méridienne (fr), repos de midi (fr)
ripoizaedje tins d' nonne
- Francès : repos de midi (fr)
tins d' nonne
- Francès : temps de midi (fr)
estat fiziolodjike ki shût ene boune eurêye
- Francès : période post-prandiale (fr)