Loukîz eto : Prandjire.

Etimolodjeye

candjî

Tayon-bodje latén « prandiaria » (eure do dinner) çou ki dene on mot avou l’ cawete « -ire »; li mot esteut ddja la e vî lingaedje d’ oyi (« vî francès « prangiere » ») avou on sinse ene miete diferin.

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî

prandjire femrin

  1. doirmaedje après aveur nonné (magnî a nonne), tot djåzant des djins; sovint dins l’ ratourneure : «fé prandjire» u «fé s’ prandjire».
    • Èm nene fwait s' prandjire après l' dinner Motî del Lovire (fråze rifondowe).
    • C’ est seur, alez fé ene pitite prandjire, edon, Meliye ? Sortot si c’ e-st on saizixhmint ! Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.91 (fråze rifondowe).
  2. (mot des cinsîs) ripoizaedje des biesses, a nonne, dizo ene plaece avou d' l' ombrire, et co motoit d' l' aiwe.
    • Les ciwagnes continouwént leu prandjire e nos waitant d' on rwåd si doûs k' on åreut dit k' il esteut cåzu soriyant Louis Baijot (fråze rifondowe).
  3. plaece ki l' bisteu s' î rmete sol tins d' nonne.
  4. tins d' nonne.
    • Li londmwin a prandjire,
      Ene oto do scoter
      Tijhneye on tchåraban Henri Pétrez (fråze rifondowe).
    • I n' li fåt djamåy aler trover tins d' prandjire, målureus, vozôtes !
    • Vinoz e l' prandjire Motî d’ Cerfontinne (fråze rifondowe).
    • Il a vnou del prandjire Motlî del Gléjhe (fråze rifondowe).
  5. (mot d’ fiziolodjeye) termene ki shût ene boune eurêye.
    • C' est normå ki l' coir soeye tot pzant tins del prandjire.

Notule d’ uzaedje

candjî

Li dvancete po dire « sol tins d' nonne » pout esse:

  • a (sins årtike) : a prandjire
  • e (avou ou sins l' definixhant årtike) : e l’ prandjire; rivni e prandjire
  • del (l' årtike î est etroclé) : del prandjire

Ratourneures

candjî
  1. fé prandjire / fé s’ prandjire.
  2. rivni e prandjire: raboirder (rintrer el måjhone) tins del prandjire, u a on moumint k' on n' s' î atind nén.
    F. rentrer à l'improviste.
  3. souner prandjire.
    • A dj’ ètindu ?
      Lès ritchitchi-batisse-cowitches,
      Lès coqs tchanter à mèseure avou l’èclume do mârchau,
      Lès tchins bawyî après lès tch’faus,
      L’anjélus qui sone prandjêre !
      Jacques Desmet, Dêrènes bates, Mélin, 2014.

Parintaedje

candjî

Mots d’ aplacaedje

candjî

Sinonimeye

candjî
doirmaedje sol tins d' nonne des côps djusse dins l' ratourneure: «fé ~»
plaece do bisteu sol tins d' nonne

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
doirmaedje sol tins d' nonne
ripoizaedje tins d' nonne
tins d' nonne
estat fiziolodjike ki shût ene boune eurêye