Walon (Rifondou) candjî

Etimolodjeye candjî

Bodje itålyin « caffè » Dataedje do mot : 1750.

Prononçaedje candjî

Sustantif candjî

singulî pluriyal
cafè cafès

cafè omrin

  1. (abwesson) ravicant aboere, avnou el Walonreye diviè 1750, et k' on boet sovint å ddjuner, après l' dinner, å rciner et minme, do des cis, å soper.
    • I m' ont siervou ene djatlêye di bolant cafè por mi s' reschandi.
    • C' est l' cafè, cafè, cafè Ki fwait tchafter les cmeres
      Abeye les cocmwårs å feu
      Po fé do bon cafè — ChWe, dins l' tchanson C' est l' cafè (fråze rifondowe).
  2. grinne, etire u molowe, d' èn åbe des tchôds payis, li cafeyî, ki dene ci aboere la.
    • Dji passe mi veye a vudî l' aiwe sol cafè e rampono.
    • Alez s' taper del bolante aiwe so l' cafè.
  3. Modele:crono eurêye k' on-z î boet tofer do cafè, inte troes et cénk eures.
    • Dji vs preye a cafè e nosse måjhone po dmwin.
  4. (mot do bastimint) plaece k' on î vindeut so cafè, mins purade del bire et del gote.

Ratourneures candjî

(abwesson)

  1. do tene cafè u di l' ateni cafè u do rbatijhî cafè u do cafè d' cinse u do ralongui cafè: do cafè avou bråmint d' aiwe. rl a: lapete, rl a: tene, Antene, Rentetene. F. café léger.
  2. do cafè k' a passé pa Antene et rivni pa Monfoirt: do foirt tene cafè.
  3. do cafè k' on voet houte u do cafè k' on lireut l' gazete houte: do tene cafè.
  4. do cafè k' on voet l' gade e fond del djate u do cafè k' on voet Napoleyon e fond }} u do cafè k' on voet sint Djôzef e fond }} u do cafè k' on voet sint Rok e fond u do cafè k' on voet sint Houbert e fond u do cafè k' on voet Paris e fond u do cafè k' on voet Måstrek e fond u do cafè k' on voet Bastogne e fond u do cafè k' on voet Glaireuse e fond u do cafè k' on voet Barbinçon e fond u do cafè k' on voet Virele e fond u do cafè k' on voet l' Cintri e fond u do cafè k' on voet Patiniye et Måvjhén e fond u do cafè k' on voet å triviè: do tene cafè, k' on pout vey li dessén k' i gn a å fond del djate (ene gade, Napoleyon, des sints, ene grande veye avou des belès måjhones, on ptit viyaedje avou des wåmires).
  5. do restchåfé cafè u do rbolou cafè u do rcût café: cafè fwait la ddja ene hapêye, k' a rafroedi, et k' a stî rtchåfé.
  6. ripourer so l' cafè: rimete do molou cafè so l' simince k' on-z a ddja passé dsu.
  7. do foirt cafè u do cafè å dobe tresson, u do spès cafè u do cafè a côper å coutea u do cafè ki plake as coisses u do cafè po fé raviker les moirts u do cafè d' etermint u do cafè d' bateme: cafè avou waire d' aiwe. F. café corsé.
  8. ene pignale di bon crås cafè: ene boune djate di foirt cafè.
  9. rapurer l' cafè: endè rsaetchî li smince.
  10. cafè a l' cécoreye: cafè avou del cécoreye divins.
  11. coyî å cafè: pitit coyî, d' ene valixhance di 5 cécé.

djusse å cafè: caftire (di taexhon u d' fier). F. cruche à café.

  1. cafè a l' oidje u cafè al toreyaline: aboere ki rshonne a do cafè fwait avou do broûlé oidje.
  2. cafè al ferlope: cafè k' a bolou lontins, avou do laecea, do souke et des masteles. rl a: tchôdea. F. biscottes déchiquetées (masteles).
  3. boere li cafè magnî o mitan di l'après-nonne (do pwin et do cafè). rl a: yoler, riciner. F. goûter.
  4. vey ene sakî dins s' cafè: el vey mo voltî.
  5. c' est dins les vîs pots k' on fét l' meyeu cafè: dijhêye po dire k' ene feme k' est ddja d' ådje "va co bén", rl a: tchôdron, casrole.
  6. gn a pont d' dote, après l' cafè, on boet l' gote: i gn a rén a rdire a ça.
  7. vla l' fåve foû; mi l' djambon et ti li stron; vos froz l' cafè et mi dj' el boerè: dijhêye al fén d' ene fåve.

(grinne molowe u nén)

  1. ene féve di cafè: ene grinne di cafè.
  2. do vete cafè: cafè nén co griyî.
  3. des mars di cafè u li smince do cafè çou ki dmeure do molou cafè cwand il a stî passé. F. du marc.
  4. molén å cafè: pitit molén k' on met so s' schô et tourner a ene manike po moure li cafè.
    • Ele moleut co s' cafè avou èn ancyin molén å cafè.
  5. broûler do cafè: fé tchåfer do vete cafè po k' i dvénxhe noer. F. torréfier.
  6. aler triyî å cafè: aler el prijhon. rl a: saetchot.

(eurêye)

  1. on cafè d' bateme, d' etermint, di comunion: eurêye avou do cafè et del dorêye u do rouyot, k' on-z î preye li fameye après on bateme, èn etermint, ene comunion.
  2. fé on cafè ås frågnes: fé on cafè avou totes sôres di dorêyes u d' påstreyes.

(bastimint)

  1. gårçon d' cafè: djonne ome ki sieve dins on cåbaret.
  2. boigne cafè: pitit cafè avou des femes åjheyes; caberdouxhe.
  3. on s' plait mî dins on ptit cafè k' dins one grande eglijhe: dijhêye do ci (del cene) ki dmeure voltî e s' måjhone.
  4. sint å cafè, diåle el måjhon li ci k' a l' air bén binamé avou ls ôtes est cobén haeyåve e si måjhon.

Parintaedje candjî

Sinonimeye candjî

(plaece k' on î vind del bire): cåbaret

Ortografeyes candjî

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes candjî

abwesson

Waitîz eto candjî

  Lijhoz l’ årtike xxx so Wikipedia