pingnî
Etimolodjeye
candjîBodje « pingne », avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /pɛ̃ɲiː/ /pɛ̃ɲi/ /peɲi/ /piːne/ /pene/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pɛ̃ɲiː/
- Ricepeures : pin·gnî
Viebe
candjîpingnî (2inme troke) (codjowaedje)
- (viebe å coplemint) bén assonrer les tchveas da (ene sakî), avou on pingne.
- I s’ a stî fé pingnî mon l’ cwefeu. — Motî d’ Cînè.
- On l' a pingnî, lavé, tchåssî ;
Il a-st eco l' front do fé ene xhene,
Cweki soeye fir d' esse bén moussî ! — Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.156, « Lu novê scolî » (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) passer on pingne po ene ôte ovraedje, come li srissaedje del tchene, do lén, li plouzaedje del linne; passer on rustea so les costés d’ ene tcherêye di four e vrak.
- Ni rovyîz nén d’ pingnî vosse tcherêye divant d’ rivni !
- On broyoe, c’ esteut come on bok, avou on bwès come on S, et èn ôte bwès ki s’ î adaptéve ; on fjheut passer l’ lén ddins ; après, on l’ sipindjive, pu on l’ pingnive. — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece.
- (viebe å coplemint) bouxhî.
- I pingnive di totes ses foices. — Motî d’ Cînè.
- (viebe å coplemint) touwer
- Les måyes, elzès fåt pingnî : i fjhèt do toirt al tchesse.
- (viebe å prono) : Loukîz a : « pingnî »..
Ratourneures
candjî- cwand on n’ a k’ deus tchveas, i fwait åjhey di les pingnî
- pingnî plats ses tchveas
- Si bea vizaedje ås tchifes afaiteymint rôzes, esteut-st ossu påle k' on feu d' li, ses tchveas k' ele pingnive plats n' estént pus a ricnoxhe télmint k' i bizént å vint. — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.50 (fråze rifondowe).
- ostant pingnî on diåle ki n’ a pont di tchveas : dijhêye po åk di nén possibe.
- si pingnî avou ene fortchete : i n’ s’ a nén pingnî.
- èn si nén pingnî avou on clå : i fwait des ovraedjes di hôt livea.
Parintaedje
candjîSinonimeye
candjî- (fé ses tchveas) : discramyî, discomeler
- (fé ses tchvea po trover les pûs) : spuyter
- (disfé del linne) : plouzer
- (s’ apougnî avou èn ôte) : Loukîz l’ motyince : bouxhî a grands côps, Loukîz l’ motyince : volêye di côps
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : S44
Ratournaedjes
candjîPårticipe erirece
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | pingnî | pingnîs |
femrin | pingneye | pingneyes |
pingnî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "pingnî".
- I s’ a pingnî avou ene fortchete.
- Dinltins, a ene dicåce, cwand i n’ s’ avént nén pingnî, i n’ s’ avént nén amuzé. — Lucyin Mahin.
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | pingnî | pingnîs |
femrin padrî | pingneye | pingneyes |
femrin padvant | pingneye | pingneyès |
pingnî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)
- k’ a-st arindjî ses tchveas.
- Ene eure divant, il esteut ddja la, bén rlavé, bén pingnî, nete come on piele. — Ben Genaux.
- Li Rossea n’ esteut djamåy ni lavé, ni rispåmé, ni pingnî. — Joseph Bily.