haitî
Etimolodjeye
candjîBodje daenwès « heit » (sohait), avou l’ cawete « -î ».
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | haitî | haitîs |
femrin padrî | haiteye | haiteyes |
femrin padvant | haiteye | haiteyès |
haitî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)
- foirt, e boune santé.
- On nid wespiyant di ptits cårpeas,
Frisses et haitîs come pere et mere— Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 124, "Come dju comprind l’famile" (fråze rifondowe). - On grand haitî gayård come vos ! n’ estoz vs nén måhonteus ? vos frîz bråmint mî d’ aler ovrer. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- Les tchvås ki s’ schoyèt sont haitîs. — Sintake do walon del Gléjhe (fråze rifondowe).
- Mi binamé fi, ké bouneur di vos rvey haitî et rozlant. — Lorint Hendschel.
- Li tchet si rtapa vite, estant djonne et haitî. — M. David (sourdant a recråxhî) (fråze rifondowe).
- Les libertés florixhèt djourmåy e payis d’ Lidje, come des haiteyès fleurs. — Louis Lagauche (fråze rifondowe).
- On nid wespiyant di ptits cårpeas,
- k’ apoite ene boune santé.
- Les façons d’ fé des bårbîs do vî tins n’ parexhèt pus foirt haiteyes di nos djoûs. — Paul Gilles (fråze rifondowe).
- Li mådjinåcion del båshele aveut corou, et ses haiteyès pinsêyes avént rôbalé so les pî-sintes des amours foû mezeures. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- Mônî, dj’ inméve bén ; mins ci n’ esteut nén si haitî k’ ça, paret ; c’ est les brontches, don, ki sofrixhèt. — ramexhné pa J. Adam (sourdant a recråxhî) (fråze rifondowe).
- I-n-a è l'air ine saqwè d' doûs èt d' hêtî qui sint bon èt qui fêt dè bin — Jean-François Renkin, dins Li vîye bûse.
- (mot d’ foistî) nén soké, tot djåzant do bwès.
- Li pôve vî pont n’ a pus ene aspagne
Di haitî bwès. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.160, “Li Vîx Molin” (fråze rifondowe).
- Li pôve vî pont n’ a pus ene aspagne
- sifwait.
- I m’ a la saetchî ene haiteye sipene foû do pî.
- bea, tot djåzant do tins.
- Çou k’ i fwait haitî, ouy !
Ratournaedjes
candjî- pus haitî k’ ene trûte, haitî come ene trûte : foirt haitî.
Parintaedje
candjî(minme sourdant etimolodjike)
Sinonimeye
candjîOrtografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
candjîSustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
haitî | haitîs |
- sôre di gote (!!! a-z aveuri).
- Cwand padzo mwin, l’ cåbartî
Tot fjhant camaeråde,
Astitche ene gote di haitî,
Nel fjhans nén rawåde,
Dire ki l’ peket n’ fwait do bén
K’ å fén matchot k’ endè vind,
C’ e-st ene couyonåde, — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « C’è-st-ine couyonåde», 1922, p.129 (fråze rifondowe).
- Cwand padzo mwin, l’ cåbartî
Ratournaedjes
candjîhaitî
Adviebe
candjîhaitî (nén candjåve)
- d’ ene manire k’ apoite li santé.
- Fåreut purade ki les alouweus candjénxhe pår leus abitudes, et bén vleur magnî pus tchir mins meyeu et pus haitî. — Lucyin Mahin.