Etimolodjeye

candjî

Bodje daenwès « heit » (sohait), avou l’ cawete «  ».

Addjectif

candjî
singulî pluriyal
omrin haitî haitîs
femrin padrî haiteye haiteyes
femrin padvant haiteye haiteyès

haitî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

  1. foirt, e boune santé.
    • On nid wespiyant di ptits cårpeas,
      Frisses et haitîs come pere et mereMartin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 124, "Come dju comprind l’famile" (fråze rifondowe).
    • On grand haitî gayård come vos ! n’ estoz vs nén måhonteus ? vos frîz bråmint mî d’ aler ovrer. Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
    • Les tchvås ki s’ schoyèt sont haitîs. Sintake do walon del Gléjhe (fråze rifondowe).
    • Mi binamé fi, ké bouneur di vos rvey haitî et rozlant. Lorint Hendschel.
    • Li tchet si rtapa vite, estant djonne et haitî. — M. David (sourdant a recråxhî) (fråze rifondowe).
    • Les libertés florixhèt djourmåy e payis d’ Lidje, come des haiteyès fleurs. Louis Lagauche (fråze rifondowe).
  2. k’ apoite ene boune santé.
    • Les façons d’ fé des bårbîs do vî tins n’ parexhèt pus foirt haiteyes di nos djoûs. Paul Gilles (fråze rifondowe).
    • Li mådjinåcion del båshele aveut corou, et ses haiteyès pinsêyes avént rôbalé so les pî-sintes des amours foû mezeures. Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
    • Mônî, dj’ inméve bén ; mins ci n’ esteut nén si haitî k’ ça, paret ; c’ est les brontches, don, ki sofrixhèt. — ramexhné pa J. Adam (sourdant a recråxhî) (fråze rifondowe).
    • I-n-a è l'air ine saqwè d' doûs èt d' hêtî qui sint bon èt qui fêt dè bin Jean-François Renkin, dins Li vîye bûse.
  3. (mot d’ foistî) nén soké, tot djåzant do bwès.
    • Li pôve vî pont n’ a pus ene aspagne
      Di haitî bwès. Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.160, “Li Vîx Molin” (fråze rifondowe).
  4. sifwait.
    • I m’ a la saetchî ene haiteye sipene foû do pî.
  5. bea, tot djåzant do tins.
    • Çou k’ i fwait haitî, ouy !

Ratournaedjes

candjî
  1. pus haitî k’ ene trûte, haitî come ene trûte : foirt haitî.

Parintaedje

candjî

(minme sourdant etimolodjike)

Sinonimeye

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
e boune santé
k’ apoite ene boune santé
sifwait
bea, tot djåzant do tins

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
haitî haitîs
  1. sôre di gote (!!! a-z aveuri).
    • Cwand padzo mwin, l’ cåbartî
      Tot fjhant camaeråde,
      Astitche ene gote di haitî,
      Nel fjhans nén rawåde,
      Dire ki l’ peket n’ fwait do bén
      K’ å fén matchot k’ endè vind,
      C’ e-st ene couyonåde, Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « C’è-st-ine couyonåde», 1922, p.129 (fråze rifondowe).

Ratournaedjes

candjî
haitî

    Adviebe

    candjî

    haitî (nén candjåve)

    1. d’ ene manire k’ apoite li santé.
      • Fåreut purade ki les alouweus candjénxhe pår leus abitudes, et bén vleur magnî pus tchir mins meyeu et pus haitî. Lucyin Mahin.

    Ratournaedjes

    candjî
    haitî