gåre

Walon (Rifondou)

singulî	pluriyal
gåre	gåres

gåre femrin

plaece la ki l’ trén ou l' otobusse ès djoke po les voyaedjeus monter et dischinde, u po tcherdjî u distcherdjî des martchandijhes.
- HOUBERT. Mins pocwè n' a t on nén gårni l' vinåve don ? Tot Djudla Mouze divreut-st esse al gåre…
  LIZE. - C' est rapôrt ås beas parints a divni d' nosse Djan.
  FRANCWES. (a Houbert) - I vs va maryî hin l' gayård?. — Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.4 (fråze rifondowe).

plaece ki les tréns s' arestêynut

Calcaedje do francès « garde » (minme sinse); li minme mot, pår walon, c' est « wåde ».

singulî	pluriyal
gåre	gåres

gåre omrin

(no d’ mestî) onk ki wåde on bwès, ene tchesse, ene baye di tchmin d’ fier, ene prôpieté privêye, evnd.
- Si c’ e-st on gåre, il a l’ air biesse. Sintans lyî l’ pôce ! — Henri Simon, « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.52 (fråze rifondowe).
dins l’ ratourneure : esse di gåre.

monter d’ gåre.
- BERNALMONT. - Blessî ?
  VICTOR. - Deus feyes : ene feye a Saragosse, al tiesse, d' on côp d' pougnård hiné e traite pa on bandit, ene nute, tot montant d' gåre… L' ôte feye, cial å molet, avå l' groûlante Rûsseye. — Joseph Mignolet, "Al bèle fontinne, comèdèye è treûs-akes", 1924, p.49 (fråze rifondowe).
monter l’ gåre.
- Ele monte li gåre nute et djoû,
  Ele dibite des sacwès foû rinne
  Et po les rôzes enocinnes,
  C’ est ciete on peneus sedjoû. — Joseph Vrindts, « Vîs airs et novês respleûs », « Li tchanson dèl Moûse », 1907, p.21 (fråze rifondowe).

gåre-tchampete
gåre di bwès : li ci ki wåde les bwès, po ene comene, on pårticulî. fr. garde-forestier
gåre di tchesse : li ci ki wåde les tchesses; fr. garde-chasse

onk ki wåde ene prôpieté

S’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « gåre », el pout stitchî vaici.

gåre (nén candjåve)

po mancî ene sakî, dire a èn efant k’ i va esse puni.
- Gåre a ti !
- Gåre si vos n’ schoûtez nén !

po mancî