travayî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje patwès latén « tripaliare » (margougnî avou ene usteye po fé må lomé «tripalium»).

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /tʀa.va.jiː/ /tʀa.va.ji/ /tʀa.va.je/ /tʀa.va.jɛ/
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /tʀa.va.jiː/
• Ricepeures : tra·va·yî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	travaye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	travayîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	travayans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	travaynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	travayrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	travayive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	travaye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	travayî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

travayî

1. (v. sins coplemint) ovrer.
   • Ké plaijhi di travayî tot respirant a plinnès narenes les hinêyes des fleurs do bontins — Georges Pècheur (fråze rifondowe).
   • vous vloz monter ene oujhene po fé travayî ces djins la, et vs estoz co abardaxhî pa ene rameutêye di "responsåves" ki vnèt abriber leu dringuele — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
2. (v. sins coplemint) bodjî di s' plaece, tot souwant, tot djåzant d' ene pîce di bwès.
   • Li plantchî travaye — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
3. (v. sins coplemint) ferminter, tot djåzant del bire.
   • Li bire travaye — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
4. (viebe å coplemint) bén bouter so (ene ouve).
   • On pleut dire ki X. travayive ses scrijhaedjes.
5. (viebe å coplemint) ovrer avou (on metou materio).
   • I travaye li fier — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
   • Dji n' inme nén travayî l' bwès — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
   • Ele travaye si påsse on gros cwårt d' eure.
6. (viebe å coplemint) (avou les årtikes "do" u "del") fé l' mestî di.
   • I travaye do maçon — Motî do Coûtchant walon (fråze rifondowe).

Ratourneures

1. travayî dzo mwaisse : po on patron
2. travayî e noer : ovrer sins payî d' contribucions.
3. travayî po les coyes då rwè d’ Prûsse : sins esse payî
4. travayî al fotche al loke
5. li ci ki magne bén travaye bén; li ci ki magne vite travaye vite
6. fé et disfé, c’ est todi travayî
7. Il årént travayî avou leu tiesse dins on saetch sins k' on les voeye, po n' nén k' on rcopeye çou k' i fjhént.
8. c' est insi ki dj' travayive cwand on m' a fotou a l' ouxh dijhêye a onk k' overe må.
9. esse trop foirt po travayî å djoû esse trop waeraxhe dins ses ovraedjes.

Parintaedje

• travayeu, travayaedje
• ritravayî
• trava
• travyî

(minme sourdant etimolodjike)

• travo

Sinonimeye

Loukîz a : « ovrer »

Sipårdaedje do mot

Basse Årdene, w. do Mitan, w. do Coûtchant

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• travayî : O0, S117, E1
• travayi : S0
• = tra va ee (travayî) : C74
• travayer : S117
• travayè : S117

Li mot n’ est nén dins : E21, R13

Ratournaedjes

ovrer Loukîz a : ovrer

• Francès : travailler ^(fr)

bodjî tot souwant, pol bwès

• Inglès : to warp ^(en)
• Francès : travailler ^(fr)

fé l' mestî di

• Francès : exercer ^(fr) (comme)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	travayî	travayîs
femrin	travayeye	travayeyes

travayî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "travayî".

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	travayî	travayîs
femrin padrî	travayeye	travayeyes
femrin padvant	travayeye	travayeyès

travayî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

1. k' on a ovré lontins dsu.
   • Totes ses sculteures sont bén travayeyes.