pôve
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje latén « pauper » (minme sinse).
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /põf/ /poːf/ /pɔ̃f/ /puːf/ (betchfessî ô)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /põf/
- Ricepeures : nén rcepåve
Addjectif
candjî| pôve | pôvre |
| singulî | pluriyal | |
|---|---|---|
| omrin | pôve | pôves |
| femrin atribut | pôve | pôves |
| femrin epitete (todi padvant) |
pôve | pôvès |
pôve omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)
- ki n’ a pont d’ çanses, di béns.
- Les pôvès djins, on djheut d’ zels : i n’ ont rén ; ça vleut dire k’ i n’ avént nén ddja ene vatche.
- ki n’ mostere nén l’ ritchesse, po ene sacwè.
- Emey l’ Årdene ås ptitès hobinetes, gn aveut ene feye on pôve pitit hamtea. — Louis Lagauche (fråze rifondowe).
- ki fawit pitié, a cåze di s’ måleur.
- Ouy, fåt k’ i fwaiye clair et c’ est la l’ måleur di nos pôves hanteus ki cwerèt l’ nuteye. — Joseph Duysenx (fråze rifondowe).
- Pôve Diåle ! i doet bén aveur må s’ cou avou tos les cis kel satchèt pol cawe. — Pierre Faulx (fråze rifondowe).
- K’ est-ç’ ki vs fwait flouwi, pôve pitite ?
Ké Djudas s’ mete a l’ apôzite,
Po-z areyî vosse coirsulet ? — Martin Lejeune, "L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230 (fråze rifondowe). - Dji m’ rileva tot-z apougnant m’ pôve tiesse,
Ki n’ esteut k’ sîrs plåyes et bourseas. — Louis Lagauche, « So m’ tére » (1913-1920), p.87 (fråze rifondowe).
- (imådjreçmint) nén bon, di basse cwålité, po ene sacwè.
- Asteure on rfwait des çanses avou do walon d’ pôve cwålitè, adon k’ des ptits djowions dmanèt ezès ridants. — Marcel Slangen (fråze rifondowe).
Ratourneures
candjî(Rimetaedjes)
(Dijhêye po prinde pitié)
- pôves nozôtes, pôves nozôtes et les tchéns d’ tcherete
- pôve laid, pôve laid vî
- Pôve laide pitite mamêye !
- pôve mivé, pôve micoye, pôve laid mvé, pôve laid mcoye
- pôve rinåd ki n’ a k’ on trô, pôve sori ki n’ a k’ on trô, pôve taesson ki n’ a k’ on trô
Parintaedje
candjîMots d’ aplacaedje
candjîSinonimeye
candjî- (ki n’ a waire di liårds) : minåve, mizeråve
- (ki n’ mostere nén l’ ritchesse, po ene sacwè) : pôvriteus
- (ki fwait pitié) : pitieus
- (di basse cwålité) : fayé, saké, mwais / måva, pitit (bire), fotou
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :
- pauve : ?
Contråve
candjî- (ki n’ a waire di liårds) : ritche
- (ki n’ mostere nén l’ ritchesse, po ene sacwè) : plantiveus
- (di basse cwålité) : prumî, fén, estra
Ratournaedjes
candjî ki n’ a waire di béns
ki fwait pitié
di basse cwålité
Sustantif
candjî| singulî | pluriyal | |
|---|---|---|
| omrin et femrin |
pôve | pôves |
| femrin 2 | pôvresse | pôvresses |
pôve omrin et femrin
- djin ki n’ a waire di cwårs.
- Vos cnoxhoz les tourmints, li mizere ki nos språtche,
Les ptitès esperances ki, tchaeke djoû, , l' pôve ebåtche,
Sins måy si discoraedjî. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li Neur Live", p.41 (fråze rifondowe). - Li pôve esteut adû a n’ pus esse aconté. — Roger Viroux (fråze rifondowe).
- Tchaeke famile, shuvant ses moyéns, meteut on pwin al finiesse po les pôve li 24 di decimbe dins l’ payis d’ Såm. — Louis Peeters (sourdant a recråxhî) (fråze rifondowe).
- Vos cnoxhoz les tourmints, li mizere ki nos språtche,
Ratourneures
candjî- cwand deus pôves s’ aidèt, li Bon Diu ndè reye, cwand deus pôves si copelnut, li Bon Diu ndè reye : i nd est binåjhe.
- vî pôve
- A Witri, pôve est djoli : a Witri, les pôves s’ abiyèt comifåt.
- vos n’ dirîz nén rwiner on pôve : dijhêye po fé baxhî on pris.
- esse sol tåve des pôves
- pôve come Djob
- Ossu, sins tchipoter,
Nos ndaléns, pôves come Djob, ridire å pî d' l' åté,
Les doûs siermints d' amour ki ns avéns fwait nawaire. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Trop târd", p.60 (fråze rifondowe).
- Ossu, sins tchipoter,