Loukîz eto : schene.

Etimolodjeye

candjî

Svierba do viebe « xhiner ».

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
xhene xhenes

xhene femrin

  1. çou k' mostere li vizaedje do ci, del cene ki l' kitoid.
    • xhene, cwand on n' lyi a dné k' deus biyokes !
    • Come i s' tournéve après leye, tot estené, ele lyi fjha-st ene clignete et ene dimeye xhene k' on åreut polou prinde po on sorire Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
    • (I boutèt leus veres foû. Hinri fwait ene xhene et tosse, Crespin å contraire si raletche) — Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
    • Mins on n’ aprind nén a on vî mårticot a fé des xhenes, dai, potince ! Dji vs l’ a yeu d’ ene alinne. Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.15 (fråze rifondowe).
    • Et l’ pexheu ki vént passer s’ tins,
      Sol boird del Mouze, tos les dimegnes,
      Al longue s’ a-st afaiti des xhenes
      Ki l’ ome doet fé cwand i s’ sitind
      El gofe ki lyi sievrè d’ bedreye. Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.16, “Li Pèheu à l’Vège” (fråze rifondowe).
  2. vizaedje ki s' kitoid, po mostrer k' el djin voet voltî ene sacwè, ene parole.
    • I tire ene drole di xhene.
  3. (foclore) masse di cwarmea.

Ratourneures

candjî
  1. fé des xhenes ås stoeles
  2. fé l’ xhene so tot mostrer avou s' vizaedje k' on n' inme nén.
    • Sins esse on halcotî, i fwait l' xhene so tot !— Thomas Gaspar, Li Rantoele l° 102 p. 11 (fråze rifondowe). F. grimacer, rechigner, faire la moue.
    • Li tins qui coûrt a v'nou rafacer lès coleûrs èt lès sinteûrs di nos-at'nances. Nos tâyes f'rit sûr ine bèle hègne, a veûy çou qu'on-z-a fêt di çou qu'i nos-avît leyî! Paul-Henri Thomsin.

Mots d’ aplacaedje

candjî
  1. xhene d’ apoticåre
    1. essegne k' i gn aveut ås apotekes. F. enseigne.
    2. seure mene. F. mine renfrognée.

Sinonimeye

candjî
vizaedje ki s' kitoid, måcontin (dins les ratourneures: drole di ~, fé ~)

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
dessén do vizaedje ki s' kitoid
vizaedje d' on måcontin (dins les ratourneures: drole di ~, fé ~)
masse di cwarmea

Codjowas

candjî

xhene

  1. indicatif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « xhiner ».
  2. suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « xhiner ».
  3. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece, do viebe « xhiner ».