patwès

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Epront do francès « patois » (minme sinse); lu-minme svierba do bodje vî francès « patoier » (fé aler les mwin, håspler po s' fé comprinde come les sourds-mouweas), do bodje francès « patte » avou l' cawete -oyer.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /pa.ˈtwɛ/ /pa.ˈtwa/ (fok deus prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /pa.ˈtwɛ/
Ricepeures : pa·twès

Sustantif

singulî	pluriyal
patwès

patwès omrin

(linwince) (rabaxhanmint) lingaedje dilérece, loukî come ene mwaijhe manire di djåzer li lingaedje ricnoxhou et aprindou dins les scoles.
- Si ns avéns cial des etrindjirs,
  Ki pôrént comprinde nosse patwès,
  I s' trefilrént d' aveur plaijhi,
  Rén k' a-z oyî tchanter lidjwès. — François Barillié, Po bin s’amûser, fât chanter, divins Li camarad′ dè l'joie, 1852, p.17 (fråze rifondowe).
- L’ ouxh si tape å lådje ! M’ a-t-on fwait ene surprijhe ?
  Ene djonne feme mi djåze e-n on laid patwès. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Riv’nou », 1911, p.84 (fråze rifondowe).
- Ca, si les rwès d' France n' avént nén stou viker a Paris, kî sait ké « patwès » on djåzreut sol plaece del Concôrde. — Joseph Mignolet, "Li walon å payîs di Lîdje" (1938), p.10 (fråze rifondowe).
(camaerådreçmint) diyaleke, lingaedje coinrece.
- Mins les djoûs lyi shonnént co pus longs k' des samwinnes
  Et s' pôve cour el temtéve po rvey les Lidjwès
  Et s' rischandi ene miete ås vîs airs di s' patwès. — Louis Lagauche, Tchansons tchusèyes, (1908-1912), «Bon coûr ni pout minti» p.88 (fråze rifondowe).
- Li djonnesse di Lidje, voess, roveye li glwere,
  Des bleuwès surales et del Djambe di bwès,
  Et s' reye-t-ele des omes ki scrijhèt l' istwere,
  E nosse deur patwès. — Joseph Mignolet, "Fleûrs di prétins", p.11 (1929), "Èl houtche di m’grand-mére" (fråze rifondowe).
- Dj' ataka, plin d' prèstance,
  O nosse vigreûs patwès,
  Des bokets d' circonstance
  Èmantchis a l'èsprès! — Camille Gaspard.
- C’è-st-on foû bia lingadje qu’on cause après nos-ôtes
  Qui raconte sès racènes au d’ truviè d’ sès patwès
  Qui cause come one tchanson èt sint bon come one vôte
  Qui d’chind dins vosse gosî come on vêre di pèkèt. — Chantal Denis.
- Li patwès est si ritche ! Ké tas d' foyous ! — Pierre-Joseph Dosimont (fråze rifondowe).

Ratourneures

patwès d’ Paris: lomaedje do francès, a môde di rvindje siconte des cis ki lomèt l' walon «patwès».
patwès gåmès: no (nén rabaxhant) do gåmès
patwès latén (mot d' linwincieus) : latén djåzé pås sôdårds romins k' a dné des mots k' i gn a ezès romans lingaedjes. On dit eto: latén d' sôdård.

Parintaedje

Notule d’ uzaedje

Li mot e-st ouy riwaitî pa cåzu tos les linwincieus et les soces walon-cåzante come rabaxhant. I pout tolminme kécfeye eco esse eployî pa sacwants cåzeus tinrûlmint ou camaerådreçmint sins esse rabaxant. Divinltins li mot poleut esse ossu bén eployî pa les cis ki l' préjhèt ki les cis ki l' kidjåzént. Insi, Simonon eplaida ses Poésies en patois de Liège sins k' çoula n' fouxhe dimeprijhant.