Loukîz a : «si neyî»

Etimolodjeye

candjî

Tayon-bodje latén « necare » («touwer»; pu, pus stroetmint, «touwer tot tchôcant l' tiesse dins l' aiwe»); çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje «  » des viebes.

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) neye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) neyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) neyans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) neynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) neyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) neyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) neye
pårt. erirece (dj’ a, vos av) neyî
Ôtes codjowaedjes come waitî

neyî

  1. (v. sins coplemint) dimorer dzo aiwe et ndè mori.
    • Monsieu Nanård dimanda al feme kimint k' il aléve å ptit k' aveut manké do neyî dierinnmint. Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.76 (fråze rifondowe).
  2. ((viebe å coplemint) fé crever (ene biesse) ou fé mori (ene djin) tot l' tinant li tiesse dins l' aiwe.
    • Dji n' aveu nou coraedje po neyî ces djonnes di tchet la.
    • Mi cate a yeu des djonnes et popa les a neyî ! Paul-Henri Thomsin, ratourtnant Tchantchès, c'èst po rîre, 2023, p.43 (fråze rifondowe).
  3. ((viebe å coplemint) boere po rovyî (ses poennes).
    • Enute, dji m' va neyî tos mes displis.
  4. (viebe å coplemint) (imådjreçmint) ni pus fé pinser a ene sacwè.
    • L’ ovraedje sait neyî les tourmints ;
      Ene blawete di djoye sowe les låmes ; Martin Lejeune, “Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.182, « Lu lamponète du m’ vîle grand-mêre » (fråze rifondowe).
  5. (viebe å prono) :  Loukîz a : « si neyî »..

Ratourneures

candjî
  1. les prumîs tchets, on les neye
  2. neyî l’ pexhon : fatiguer le poisson dans l' eau
  3. neyî l’ mônî : expression pour se moker de la ménagere qui, en pétrissant la pâte pour les pains, verse par inadvertance trop d' eau dans la farine V. fé Sinte-Marîye dins l' mé
  Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

dji neye je me sens rempli de liquide : dji n' a nén fwin, dj' so neyî d' awè boevou ; dji so neyî trempé de pluie t inonder : cwand il a tant ploû, nos-avans stî neyî s t v.i., nos-alans neyî nous allons nous noyer ; i neye il est en train de se noyer (par accident) ; neyî e tcheyant a l' aiwe ; li tchén neye dins l' canå ; å scours, dji neye! ; on neye divins tot on se noie dans l' abondance ; dji neye di tchôd je suis tout en nage ; neyî ene tere y déverser ou y laisser couler un excès d'eau ; i våt mia naedjî k' neyî t v.pr. si neyî se noyer ; i s' neye ; i s' a stî neyî å canå ; evoyî s' neyî envoyer au diable : va-z è t' neyî dins ene djate d' aiwe! fiche-moi la paix! >> li ci k' vout neyî s' tchén° dit k' il est araedjî; u: cwand on vout neyî s' tchén°, on trouve todi on cayô.

Ratournaedjes

candjî
dimorer dzo aiwe et ndè mori

Pårticipe erirece

candjî

neyî omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "neyî".
  Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

1. neyî, -eye, adj., noyé (-ée), inondé, sous eau : pré ~ ; tote li pasteure est ~ye ; tot l’ payis est ~  ; esse ~ d' ovraedje avoir du travail en surabondance ; il esteut frexh come on ~ il suait fort [CI nèyî, VE nèyî, LN nèyi 80, 469, CW nouyî]

    • Neyîs d' poennes et d' mizeres, mins pus beas djoûs d' prétins,
      Gotént so kékès eures, kékès eures di tins
      Flouwixha m' bele djonnesse. Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li vîx mestré", p.4 (fråze rifondowe).

2. neyî, -eye, n.m. et f., noyé (-ée) : on a rtiré on ~ (ene ~eye) do canå ; rapexhî on ~ sortir un noyé de l'eau ; fé raviker on ~ rappeler un noyé à la vie ; dins l’ tins, on meteut les ~s et les pindous e-n on cwén rniyî del cimintire [DL nèyî, CI nèyi, VE nèyî, NI noyî, OW noyi, CW nouyî]

  1. diloujhî.
    • Onk endè va po l’ åme di s’ pere, […], li coir tot mesbridjî, li cour , et li stoumak ki vs plake ås rins ! Joseph Mignolet, « Al Bèle Fontinne », comèdèye di treûs akes, 1924, p.33 (fråze rifondowe).

Sustantif

candjî

neyî, neyeye [o.f.n.] onk (ene) k' a morou di s' aveur neyî. | neyisse [o.n.] plaece ki les bagneus si plèt åjheymint neyî. rl a: leyisse. Disfondowes: neyis' .