airtchî
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje latén « arcus » (air), adon près-parint do vî francès « archier » ; çou ki dene on mot avou l’ cawete « -î ».
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ɛːʀ.ˈt͡ʃiː/ /ɔːʀ.ˈt͡ʃiː/ /aʀ.ˈʃɛ/ (waitîz cial ådzo e hagnon «ortografeye») (betchfessî ai, halcrosse rîlêye)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ɛːʀ.ˈt͡ʃiː/
- Ricepeures : air·tchî
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | airtchî | airtchîs |
femrin | airtchire | airtchires |
airtchî omrin
- esportif, sôdård did dinltins, ki saetche des flitches avou èn air.
- Nos n' avans co tot a schipe ene dijhinne d' airtchîs. — Paul-Henri Thomsin, ratournant e walon Walon’rèye, tére di lédjindes, 1998, p. 25 (fråze rifondowe).
- rayire (trô par la k’ on tape ene sacwè el cåve), avou si dzeu e cogne d’ air.
- (oujhea), oujhea ki rshonne ås orondes cwand i vole, mins k’ a ene cogne foirt diferinne, come ene årbalesse, ki l’ sincieus no, c’ est : Apus apus.
- Vochal vinou l’ airtchî
Po magnî l’ araegne…
Pôve moxhe, ki n’ ti såvéves tu ?
Wice don ?
Pa drî les cabus. — Pôve moxhe, cråmignon (fråze rifondowe). - Les ålouwetes et les airtchî
Volèt, volèt, bin hôt dzeu l’ tere. — Joseph Calozet (fråze rifondowe).
- Vochal vinou l’ airtchî
- pitite mwinre djin.
-
airtchî chinwès
-
oujhea
-
airtchî d' cåve
-
airtchîs d' cåve
-
Sipårdaedje do sinse « rayire » (airtchî d' cåve)
Sinonimeye
candjî- (ome k’ a èn air ås fritches) : årbalestrî
- (oujhea): mårtinet, mårtea-di-schayteu
- (trô po vudî åk el cåve): lårmî, rayire, calonire, loukete, sipira ; Loukîz a : « rayire ».
Sipårdaedje do mot
candjî- (finiesse di cåve) w. do Levant
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :
- èrtchî : — Paul-Henri Thomsin.
Ratournaedjes
candjîonk k’ a èn air ås fritches
- Almand : Bogenschütze (de)
- Inglès : archer (en)
- Espagnol : arquero (es)
- Francès : archer (fr)
- Neyerlandès : boogschutter (nl)
oujhea Apus apus
Waitîz eto
candjî- Lijhoz l’ årtike airtchî (discramiaedje) so Wikipedia
- Lijhoz l’ årtike Airtchî (oujhea) so Wikipedia