Les copinaedjes di dvant ont stî årtchivés e Uzeu copene:Lucyin/Egurniyaedjes li 2020-08-27.
Les tecses polèt esse ricopyîs dizo l' licince ''Creative Commons'' atribucion pårtaedje a l’ idintike 3.0. Loukîz les condicions d’ eployaedje po saveur les ca et les ma.
Radjouté so Wikipedia et l' Wiccionaire pa Èl-Gueuye-Noere.
C' est come çoula k' vos l' avoz radjouté so Wikipedia e 2014 a w:Biscûte. Dji n' comprin nén pocwè avou on Z, si e walon on-z adeurixh li coron et k' i n' est nén etimolodjike. Il est acertiné avou on S divins FO4 : spéculôse ; FO94 : (è)spéculôs’ ; S0 : spéculôs′.
Disk' asteure, on n' resconteure måy li shuvion V+se å coron. C' est todi V+ze (dji djåze) si l' Z rispite dins l' parintaedje, u V+sse (Françwesse) si on n' a nou Z. Adon, ciddé => speculôsse.
Tot djåzant do son S, wice k' elle est l' bate di dvizes åtoû d' "Prûsyin" / "Prûssyin" ?
dj' a rcandjî so Wikipedia. ça m' a fwait rsovni k' on djheut "des bonzomes"; popa, rudene mu in bonzome :: tu nn' ès dja yu cate ! (ridene mu on bonzome :: t' nd as ddja yeu cwate).
i gn a les cognes femrinnes di "-eu" eyet "-eus" ki fjhèt "-euse"; mins c' est l' veur, nén dins ds ôtes cas.
Do côp, oyi, ça dvreut esse speculôsse.
Ou minme... "spéculôsse"; i m' shonne ki po ç' mot la li son [e] est bén nete.
"Spéculôsse" => si on vout respecter l' prononçaedje come e neyerlandès.
"Speculôsse" => si on vout respecter l' manire avou li ci il est purade pornoncé på tertos.
Ubén les deus ?
Asteme Èl-Gueuye-Noere ! « dont » n' est nén walon, vos dalez vos fé taper so les doets pa Lucyin ;-)
Mi, dji n' conoxhe nolu kel prononce avou È... Mins dins l' dote, disfaflotans, on-z a bén disfafloté pere, mere, mer, k' on prononce pattavå avou É.
Lucyin l' aveut candjî e "Speculôsse". Wårdans-nos cist ortografeye ci ubén relijhans-nos li ci da Pablo ?
Sol wiccionaire i gn a foncî, et dins les egzimpes, et so Wikipedia, c' est l' cogne del 2inme troke k' est eployeye; mins nerén, li pus lådje oyowe est del 1re troke :
Di pus, des motîs avou -î ont eto ene dobe cogne avou -er, oudonbén on viebe del parintêye avou -er; i n' a k' deus motîs (C13 et S109) avou seulmint des cognes -î (mins eto, on seu viebe dins l' DTW).
L' addjectif pol coleur, est foncé (dins R13 et dins l' uzaedje so wiccionaire) et nén foncî.
Ni fåreut i nén rfonde foncer (afoncer, disfoncer, efoncer, rafoncer) ?
oyi, poy k' asteure, on pout raspepyî. Li rfondaedje inte li prumire et l' deujhinme a sovint stî "tapé ås gaeyes". Al copete do martchî, dji n' a k' ene seule cogne dins m' "vî walon" (-er). (Dj' a todi yeu meyeu di prinde li cogne avou -î après l' son S, mins dji n' sai ddja pocwè).
Vos ploz rcandjî pattavå.
Pol moumint dji n' a kel deujhinme live (1979), mins come i nd a troes, nén eplaidîs al minme date, dji sreu po fé troes rahoucas, come on-z a fwait po E177, C9, et CC1, evnd.
Serîz vs d' accoird ?
Li viebe est metou come ustiyî dins R11;
On n' trouve ci viebe ki dins on seu des troes grands lives di codjowaedje; dins l' Gilliard, mins come "ostèyî" (minme codjowaedje ki baxhî);
po "ustiyî" lu-minme et s' famile, les seulès ôtes disfondowes ki dj' a trové c' est clairmint des calcaedjes do francès ("outiyâdje, outiyeû");
mins po austiyî, les disfodowes avou voyale + yod sont-st avou "èy", såf S117.
Do côp, dji m' dimande si ça n' divreut nén esse purade "usteyî".
Et ôte tchoi, sol wiccionaire (vinant di R11), i gn a "enustiyî"; mins les disfondowes mostrèt ene betchete "a-", nén ene betchete "e(n)-". C' est l' veur ki "austiyî" (ou "austeyî") est ene miete drole, mins c' est tot l' minme li mot k' egzistêye (atesté so 8 motîs diferins). (i gn a eto "aeurer" dins ç' djinre la)
On pôreut motoit (come dins 4 des motîs) scrire "aüstiyî" (ou "aüsteyî").
oyi, dj' a tchicté lontins po "fé" "enustiyî". Djel veyeu come li cogne "erîlêye" di "ahessî e-n usteye" (fr. pourvoir en outils). Asteure cist uzaedje la del divancete "e" mi shonne ene miete cron, la k' n' a nén on sinse di "mete didins". Dji direu asteure: côper a bokets, ahessî a usteye. Did la l' ahiket, ki dj' a volou fé disparexhe avou l' cogne "enustiyî".
Mins veyanmint les disfondowes (dji loucrè dmwin dins les motîs d' Nameur), bråmint avou l' betchete a- minme après Lidje, dji sereu po rprinde li cogne austiyî, mins SINS trema (on n' va nén stitchî ene novele faflote e rfondou po on mier mot). Oyi, avou èn ahiket come "aeurer" (la k' i gn a des rîles, gn a des foû-rîles) et veyanmint ki li scrijha "au" n' egzistêye nén e rfondou. (dins les cas avou les modeles {{ann}} mancî et {{inn}}, gn a bén pus "griyeus k' ça, poy ki la, li lijhaedje /ã/ et /ẽ/ egzistêye vormint).
=> austiyî + ustiyî
(po l' voyale divant Y, dju croe k' i fåt shuve li mwaisse rîle -eye => -iyî.)
on trouve sol Wiccionaire et sol DTW : haper [E222], c' est cwè E222 ?
Dji pinse ki c' est purade ene flotche di tapaedje po "E212" (ou purade li modêye e Feller, k' on note asteure E212b).
Dji coridje.
Eto, po ces mots ki cmincèt avou "sch"; li prononçaedje zero cnoxheu (dj' ô bén, li prononçaedje prototipike) ni dvreut nén esse /sk.../, paski ça n' shût nén l' fonolodjeye do walon; si on est oblidjî di n' diner k' on prononçaedje (çou k' est l' cas pol prononçaedje prototipike) adon dji sereu po /ʃ.../ (dj' ô bén, li prononçaedje "prototipike" di "sch" sereut /sk/ pa drî voyale, mins /ʃ/ a l' atake (on a ddja fwait ene sifwaite diferince po "jh"; diné prototipicmint come /ʒ/ såf al fén wice k' il est dné come /ç/, çou ki n' est nén l' cas nole pårt (c' est /ʒ/<->/ʃ/; todi /ç/ oudonbén /h/<->/ç/; mins måy on maxhaedje /ʒ/<->/ç/)
Eto, dj' a metou, come dji l' fwait asteure todi, dins l' roye "prononçaedjes coinreces", les spotchåves voyales etur åtchetes (ôtrumint i manke tot l' minme ene infôrmåcion mo consecante) : schaper
C' est l' veur k' on avént trop sovint a on {{pzc0}} (prononçaedje zero-cnoxheu n' egzistant nén e 20inme sieke). Dj' aveu ataké enawaire a mete les deus {{AFE|ska.'pe|ʃa.'pe}}.
Mins c' est co motoit mî avou des diferinces di cotoû {{dV}}, {{dC}};
a l' atake, dins les payis ki sont adûs å prononçaedje sk, i l' plèt eployî inla:
scaper del prijhon ? Neni mon diu ! Dj' î so lodjî, rpaxhou et bouwé; ki vôreu dj' di pus ?
po les spotchåves inte åtchetes, ç an' va nén avou l' håynaedje e AFE, aprume ki l' pårtixhaedje e sillabe n' est pus possibe; dji saye on sistinme ås deus royes.
ça m' a l' air d' asgur. Si vos estoz d' acoird, on frè todi come ça.
Li problinme di l' mete so deus royes, c' est k' on n' sait nén les prononçaedjes ki vont eshonne.
Et l' pzc0 est co pus cron, la ki ça dene l' idêye ki l' prononçaedje del cossoune candjreut sorlon k' c' est pa drî ene voyale ou nén. Vos avoz rovyî d' diner les prononçaedjes pa drî cossoune do levant et do cinte. Oyi, c' est les minmes ki pa drî voyale; mins si vos dispårtixhoz, i vs fåt dner les deus a tchaeke côp, ôtrumint ça vôreut dire k' a Lidje on dit "deus schapés" = [dø:.ha.pe], mins "cwate schapés" = [kwat.ɛs.ka.pe], et a Nameur "deus schapés" = [dø:.ʃa.pe], "cwate schapés" = [kat.ɛs.ka.pe].
c' est nén çoula do tot !
I gn a troes prononçaedjes possibles po "sch"
les prononçaedjes so deus royes diferinnes, on piede li loyén di spotchaedje; ostant adon mete seulmint ene roye, eyet ls ôtes dins les ôtès pådjes (såf ki, po des prononçaedjes come [si.ka.'pɛ], i n' årè måy ene pådje da lu e rfondou).
Li scrijhaedje avou des åtchetes permete di mostrer åjheymint les spotchåves bokets; li discôpaedje e sillabes ni candje nén vormint, mi shonne-t i (mins c' est l' veur ki dj' n' aveu nén metou les ponts etur "s" et "k") : /(ɛ)s.ka.pe/ /ʃa.pe/ /ha.pe/ /ça.pe/ /ʃa.pɛ/ /s(i).ka.pɛ/
Dji m' dimande bén pocwè vs avoz candjî l' prononçaedje po-z î mete on ᵚ al plaece do w adon k' çou n' est nén on W (doble-vé) mins on M ritourné.
Ni sereut ç nén ʷ ki vos vlîz mete ?
Après awè léjhou çou ki gn a sol pådje Labialization, dj' a rmetou l' W normå, paski li sene AFE ʷ mostere li candjmint d' on son pol rinde pus rond avou les lepes, ey adon si mete todi dirî on son nén divant. Et come c' est on sene ki s' mete cåzu todi dirî ene cossoune, apus ki dins les råles cas do suwedwès [yʷ] [øʷ], ça n' aveut nou sinse del leyî come vos l' avîz metou.
Sins vormint sawè si c' est on sene k' on poreut/divreut eployî pol walon, et comint, dji sreu po wårder on W normå.
dj' a pinsé çoula, tot fjhant nén ordinaire. C' est ene rujhe k' on a dins des fråzes la k' l' ahiket si stope avou on w waire prononcî. Dji vleu trover on ptit w metou e-n espôzant, come /ᵊ/ ki dj' eploye asteure e-n amazir po on chwa (/ə/) a shipe prononcî (et forbatou inte les linwincieus).
Mins dj' a må tchoezi m' sene.
Asteure, dj' a rmetou on ptit /ʷ/ (nẽ.ʷɔʀ.di.'nɛːʀ)
Dins estrawordinaire, dji n' pinse nén nerén ki c' est on son /w/ come dins '''w'''alon. Li prononçaedje di m' vî walon åreut yeu stî "ɛs.tʀa.ɔʀ.di.'nɛːʀ" avou on ahiket (possibe e l' Basse Årdene, loukîz des spepieus motlîs come w:S105). (c' est po çoula k' on a fwait estrordinaire).
Adon, dj' atåvele del sicrire ossu avou on ptit w e-n espôzant. (on årè l' minme prononçaedje avou les cognes coûtchantreces (et mîtrinnes) des mots avou on H prumrece a Lidje, metou après ene betchete (rawôti): li W n' est nén franc.
djel mete dedja dins les prononçaedjes coinreces (ɛs.tʀa.ʷɔʀ.di.'nɛːʀ)
Dji comprin foirt bén çou k' vos vloz dire, et dji n' so nén disconte di trouver l' meyeuse manire di fé, MINS li sene ki vs eployîz ʷ ni sieve nén a ça ! Et l' mete come vos l' metoz n' est nén corek. Dji va dmander a ene sakî ki cnoxhe foirt bén l' AFE sol pordjet francès po vey çou ki poreut daler.
Minme si on est bén pus spepieus k' dins des ôtes wiccionaires po noter les prononçaedjes, ci n' est tot l' minme nén l' peur prononçaedje fonetike k' est noté (çoula n' a måy sitî fwait sol wiccionaire).
Metans, on screye todi "i" (adon k' i gn a eto "ɪ"), "ʀ" (adon k' i gn a eto "r"), "a" et "ã" (adon k' i gn a "ɑ" et "ɑ̃" eto) et surmint ds ôtes eco. C' est vormint målåjhey d' aler pus lon dins l' sipepiaedje fonetike; d' on costé minme les cåzants natifs (ou cåzu natifs) n' arivént nén a-z ôre ene diferince etur [fo.jã] et [fo̞.y.ɑ̃]; et d' èn ôte costé, dji croe k' i n' a nouk di nozôtes ki cnoxhe assez bén l' AFE po saveur cwè mete (et mete ene sacwè d' cron c' est co pé).
Çou k' vos djhoz est foirt djusse Pablo, et c' est po çoula k' sol pordjet francès on mete on prononçaedje prototipike avou \\ (nén //) a costé do mot vudete, et li spepieus scrijha fonetike, avou [], si mete a costé des eredjistrumints odios. Si Lucyin n' prononce nén l' W et k' i prononce estrordinêre avou l' ahiket, adon i m' shonne ki gn a nole råjhon d' mete on ptit W et scrire /ɛs.tʀa.ɔʀ.di.ˈnɛːʀ/.
@Lucyin, porîz fé deus eredjistrumints odios : onk avou walon l' ôte avou estrawordinaire po s' bén rinde conte del diferince ki gn åreut inte les deus sôres di W ?
dji vou bén; dji frè çoula dmwin.
D'acoird di n' nén aler trop lon dins l' fonetike. Adon, nén aconter les h, y di l' ALW metous e-n espôzant u dizo l' roye e ptit.
Djustumint, dji vén d' mete so lesfis e-n eredjistruimint avou on H ki dj' åreu metou eto di ç' façon la rischandixhaedje.
Cwand dj' esteu ptit, li prumî côp k' dj' a oyou ene djin dire "extraordinaire" (e francès u e walon, dji n' såreu dire), dj' a pinsé ki c' esteut on livea co pus foirt ki "estrordinaire".
Vola kimint ki dj' prononce les deus mots:
Forir (E203) li dene eto pol F. infusion. Dji n' sai nén si gn a ddja èn ôte mot po çoula. Lobet (E178), lu, l' dene pol F. fusillade (fuziyåde S0). On les metreut, ces deus sinses la, sol Wiccionaire, u on ratindreut d' vey s' il ont stî eployîs e l' literateure ?
nonna, metoz lzès. Dji louke dins E9 li sinonimeye avou "décoction". Pol prumî, on comprind ki l' aiwe va tirer l' té foû des yebes (come on tire des pires foû d' ene cårire). C' est on tiraedje di foirt, di pilé d' corti et d' pilé d' hourêye; bevoz l' bén tchôd avou ene grosse coyirêye di låme et on vere di peket dvins, et dmwin, vos seroz rfwait.
"tiraedje": on oya des tiraedjes di côps d' fuzik houte des bwès d' Årviye.
oyi, c' est on noûmot léjhou dins l' Bourdon (pol moens, dizo l' pene da Danielle Trempont). Si dj' el tén bén, rola, nén on "vraiy" mot, mins on rdiscôpaedje di tchmijhe: t-chmîje, u åk inla, mins volant bén dire ticheur / tisheur (dedja rfondou ?).
I nos fåreut bén on rahouca po l' croejhete Micheels (Laurent Micheels) : CE?
Djel va mete so les Cmons po Wikisourd francès. 
Fwait ! vaici.
P.S. w:Codjowaedje e walon, çou n' est nén « F. Micheels ». Çou k' est drole, c' est k' il est dvins l' Motî biyobibiografike des scrijheus e walon p. 285 dizo l' no « Jean-Joseph Micheels ».
CE3
Dj' a metou tos ses lomaedjes so Wikidata. Ploz fé deus coûtès pådje so Wikipedia ? (ene so l' ome ey ene sol croejhete). Gråces co 13 côps.
Come vos avoz eployî l' modele {{flotche}} (rilomé {{redjiblaedje erratum}}) (ki n' sieve ki po les errata des motîs), porîz vs dire dins ké motî ci mot la a stî eplaidî come mwaisse intrêye (come djivion) et coridjî dvins les errata ?
C' esteut dins on papî d' gazete (Vers l' Avenir) so les efants d' Rotchfoirt ki tchantèt e walon w:Fiesse_ås_lingaedjes_walons#2018. Vos ploz trover èn ôte sistinme, veyanmint k' i gn a todi dpus d' mots walons dins des tecses e francès, sicrîts al taxhlete, la k' les accints, pont sol roye, coron-stitchetes sont hinés evoye (metans "pous" po pous' = pousse = w:edujhoe) dins ene waibe so les "phénomènes kartziques" (k' a disparexhou). L' idêye, c' est k' les gaztîs waitrént vaici divant di scrire on mot walon. U minme emantchî des coridjreces otomatikes.
Oyi, dji n' so nén disconte ciste idêye la, mins dji pinse k' i nos fåt trover ene ôte manire di fé. Li modele flotche ni dvreut siervi ki po les redjiblaedjes des errata acertinés ezès motîs. Motoit l' rilomer erratum do côp ?
L' atuze d' ene flotche ortografike n' a d' sinse ki si gn a-st ene otorité oficire ki dene li (les) boune(s) manire(s) di scrire, et nén otrumint. Pol walon, gn a nole pareye otorité (dijhans academeye), adon on n' pout nén vormint dire ki djone c' est ene flotche. On pout dire ki c' est ene disconsieye manire di scrire djonne (e Rfondou) u djône evnd. (e Feller), tot splicant pocwè : po nel nén prononcî /d͡ʒɔn/ ki n' respond a nou prononçaedje do walon.
Dji sreu po fé come pol francès fr:abbréviation (et otès flotches ortografikes). On freut èn årtike come po les viyès rfondowes, avou l' rodje croes et on tite especiå (come çou n' est nén on vî sistinme, ni do Feller, ni do Rfondou), metans : Walon (sistinme nén rkinoxhou) u co (sistinme flotchrece).
@Srtxg : ene idêye ?
Ene flotche c' est cwand l' sicrijheu (ou l' imprimeu) a fwait ene sacwè k' i n' voleut nén. Asteure so les copiutreces c' est mo åjhey, on rcandje et c' est tot ! Mins avou les tecses imprimés, c' est nén possibe di candjî, ele dimorèt so papî (ki dmane, come c' est bén cnoxhou).
Did la l' mezåjhe d' eplaidî des ôtes papîs po fé cnoxhe l' aroke, et k' ça soeye li lijheu ki coridje dins s' tiesse.
Ça fwait k' pol mete cial sol wiccionaire, i gn a-st on modele ki dit clairmint çoula (insi, metans, si dj' trouve on vî motî, mins nén, l' eplaidaedje k' a stî fwait pus tård des coridjaedje, et si dj' kimince a mete les mots cial, et k' dji mete on sfwait cron mot; on l' pout marker come flotchrece.
Pol gaztî k' a-s eployî "djone" c' est nén l' minme, i n' a nén fwait d' flotche, djusse nén shure ene ricnoxhowe manire di scrire.
Onk ki vout shure ene ortografeye, on pout dire ki si nel fwait nén, adon i fwait-st ene flotche (mi, metans, on pout dire si dj' tapreu "djone" ki c' est ene flotche: si djel voe djel ricoridjrè, si ene ôte sakî l' fwait c' est bén eto).
Mins ene djin ki n' a nol eteresse po shure des rîles di scrijhaedje, on n' pout nén dire k' i fwait des flotches, paski, årvierdimint do francès metans, i n' a nén ene otorité k' a dit k' i gn åreut ene seule manire di scrire.
Mins nerén, c' est nén ene ricnoxhowe manire di scrire nerén...
Po des sfwaits cas, dji direut "scrijhaedje espontané", k' a ddja stî eployî sacwants côps.
si on fwait on modele come po les viyes rfondowes; i fåreut on paramete fel= po-z evoyî sol pådje do scrijhaedje e Feller si diferint do rfondou. (et s' i gn a pus d' ene modêye feller, on l' radjoutrè al mwin al fén.
Asteure, dji vén d' trover ci scrijhaedje la dins :s:Li Cotchessî (saetchî di l' w:Antolodjeye_des_powetes_walons_namurwès). Cwè fé ?
@ Vloz bén rcandjî les troes pådjes avou l' modele "flotche" (djone, Tchîpe et Tchipe) sorlon çou k' est tuzé ciddé ådzeu?
Po Tchîpe et Tchipe, gn a rén a fé, i sont ddja metous come « Walon (sicrijhaedje nén standård) ». I m' shonne ki c' est bon come ça.
Po djone, vos vloz dire ki come il est dvins on tecse di 1870, on l' metreut come « Walon (vîs sistinmes) » ?
oyi, mågré ki li rortografiaedje des frés Maréchal, teyoricmint e Feller, date di 1930. Come d' efet, motoit k' il a rcopyî l' mot dins l' mwaisse ortografeye da Suars.