åblete

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « albus » (blanc) avou rbetchfessaedje do L, avou l’ cawete « -ete ».

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes :
  - /ɔː.ˈblɛt/ /aː.ˈblɛt/ /oː.ˈblɛt/ /oː.ˈblat/ /ɑ̃.ˈblɛt/ (betchfessî å)
  - (pa rfrancijhaedje) /a.ˈblɛt/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ɔː.ˈblete/
Ricepeures : nén rcepåve

Sustantif

singulî	pluriyal
åblete	åbletes

åblete femrin

(pexhon) pitit pexhon des corantès aiwes, ki l’ sincieus no, c’ est : Alburnus alburnus.
- Dj' avans magnî ene boune friteure d' åbletes — Motî d’ Bouyon (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Hinri. – Dj’ a todi stî rapide pol pexhe.
  Matî. (riyant) – Ås djonnès åbletes ! — Henri Simon, « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.34 (fråze rifondowe).
- Po on tchabot, po ene åblete,
  I s' a-st ecramyî didins l' yebe
  Sketé l' poujhete, tcheu dins l' rixhot,
  Pierdou ses dints, pierdou s' tricot,
  L' Mårtén Pexheu — Philippe Antoine, dins l' tchanson Mårtén Pexheu (fråze rifondowe).
- Mi role, c’ esteut d’ dire : vola : c' est ene åblete ; c' est ene trûte ou c' est on tchvene — Serge Fontaine (fråze rifondowe).
- Mignolet moussa-st e l' aiwe avou Glawene ki s' rafiyive do boere et djeryive après l' frisse abwesson. Et, on veya des dijhinnes d' åbletes peter å diåle cwand c' est k' ele hera s' gros muzea dvins — Jean-Pierre Dumont, dins « Mignolet » (fråze rifondowe).
- Åblete dins l' poujhete:
  Ronds iys, plat vinte
  Dji so-st ene åblete dins l' poujhete;
  Pont d' doets pont d' tchiveas,
  Dji n' so rén k' ene faflote di pexhon — Bernard Mirlon, tchanté pås Composs Binde (fråze rifondowe).
- Totes binåjhes d' on bea djoû, dins l' vevî les åbletes
  Pus lujhantes ki l' årdjint fwaiynut dåner l' pexheu — Lucien Maréchal, lijhåve so l' Aberteke (fråze rifondowe).
- Tot ça po vs dire ki l' abateu ni s' ritournéve nén po s' siervi del corante aiwe dins si ovraedje et d' î taper après tot çki n' poleut nén esse vindou. Ça profitéve åzès åbletes et insi fé l' bouneur des pexheus do vijhnåve — José Schoovaerts, lijhåve so l' Aberteke (fråze rifondowe).