Etimolodjeye

candjî

Svierba do viebe « xhufler » avou l’ cawete « -et ». Li disfondowe di xhuflet est l’ minme ki l’ disfondowe di shoflet dins tote li Bassårdene (Bastogne, Bive), et dins on grand boket do Coûtchant walon (Cerfontinne, Payis d’ Tchålerwè).

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
xhuflet xhuflets

xhuflet omrin

  1. usteye ki les djindåres, les årbites, les mwaisse-ovrîs, evnd xhuflèt dvins po cmander.
  2. pitit instrumint d’ muzike a ene u sacwantès notes, fwait avou do frågne, del , do havurna, des rozeas.
    • Si onk vout aveur po des penes,
      L' ôte vout aveur po des cruskenes,
      Po on tabeur, po on xhuflet,
      Po on ptit campinair di bwès — Pasquille sur le mariage, ~1660; dvins "10 pièces de vers sur les femmes et le mariage",Jean Haust, 1941 (fråze rifondowe).
  3. fôme d’ ene sacwè k’ est côpêye come on xhuflet rustike.
  4. (oujhea) tchant d' èn oujhea.
    • N’ oyéz-v' nin l’ huflèt dè måvi?…
      I sone l’ eûre ad’lé vosse finièsse,
      Et l’ favète lait heûre è corti
      Dès rîmês d’ ôr, qui fèt fruzi
      Fî parèye qu’ ine tinrûle carèsse…
      Joseph Mignolet.
    • Djel avowe sins beacôp d' façons :
      Po dire l' amour ki m' broûle e l' åme
      Mi ptit xhuflet n' a k' ene tchansonMartin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Eco todis", tome 34, p. 131 (fråze rifondowe).
  5. (pa stindaedje do sinse) gozî.
  6. (plaijhanmint) seke do ptit gamén.
  7. air ki passe pa on ptit trô et fé on xhuflaedje.

Ratourneures

candjî
  Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.
usteye k’ on xhufele divins po cmander
  • novea mwaisse, novea xhuflet : On novea mwaisse ni fwait måy come li ci k’ esteut dvant lu.
  • roter å xhuflet
pitit instrumint d’ muzike
  • ... I n’ a pus k’ on ptit xhuflet Po xhufler o cou da Tchantchès : fén d’ on rima d’ efant, a môde di hopleuse, wice k’ on rtoûne l’ efant, eyet lyi shofler so s’ dirî.
  • Bate et bate al Sint Linåd; Cawe di vî vexhåd, Cwand vosse vatche årè velé, Vs åroz do boure et do stofè; Hê, xhuflets, vinoz ! : rime-rame des efants ki batént les coxhes di havurna po fé des xhuflets (ramexhné pa J. Thiry).
  • vochal mi trô di m’ cou por vos fé on xhuflet : Dji m’ fote di vos.
fôme d’ ene sacwè k’ est côpêye come on xhuflet rustike
  • e xhuflet : di bihair. Cisse få la n’ est nén bén rawijheye: ele prind l’ grin e xhuflet. F. en biseau.
  • côper e xhuflet : côper d’ bihair.
gozî
  • côper l’ xhuflet : a) côper l’ parole. b) sigoziyî (côper l’ goidje). rl a: buzea.

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Mots vijhéns

candjî
fôme d’ ene sacwè k’ est côpêye come on xhuflet rustike

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
usteye k’ on xhufele divins po cmander
pitit instrumint d’ muzike
fôme d’ ene sacwè k’ est côpêye come on xhuflet rustike
air ki passe pa on ptit trô et fé on xhuflaedje