Loukîz eto : tchåme.

Etimolodjeye 1

candjî

Tayon-bodje gayel « cambo » (ki toûne).

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
tchame tchames

tchame femrin

  1. (vî mot) (mot des tchårlîs et des tcherons) tchaeke des årvolowès pîces di bwès ki fjhèt l’ djante des rowes di bwès, sotnowes på bindadje di fier, et ki s’ astokèt so les rais.
    • Les rowes di tchår avént shijh tchames, les cenes di berwete, cwate.
    • Åtoû des grossès pires k’ ont des tchabots d’ blanke same,
      Ses flots, hoplèt, corèt come s’ i djouwént al tchame. Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Dizeû Êwaye », 1919, p.87 (fråze rifondowe).
    • Po fé ene rowe, li tchårlî fwait des rais, on moyoû et des tchames. Émile Pècheur (fråze rifondowe).
    • I fåt ene tchame po deus rais.
  2. (belès-letes)
    • Adjete et naxhieuse come on vigreus dzi,
      Sote come li påwion, vos fjhoz co meye pidjoles !
      Epoirtant-st al tchame so vos cabriyoles
      Les clairs pieles d' on sourd ou l' aiwe peure d' on ri. — , Tchanson po l’êwe d’Oûte, (1947), p. 156 (fråze rifondowe).
Ratourneures
candjî
  1. sitoker ene tchame : î emantchî les rais.
    • Po stoker ene tchame, on xhorlêye les tchames avou l’ xhore. — ramexhné pa J. Haust (sourdant a recråxhî) (fråze rifondowe).
  2. aveur li dos come ene tchame
  3. tchame d’ on pousse : rond soûmint d’ on pousse, k’ on bastixh li sponte dissu.
  4. tchame d’ on sployon : bwès ki toûne å dvant do sployon, la k’ on clawe li fier.
  5. aveur ene sacwè e tchame
  6. al tchame
Parintaedje
candjî
Sinonimeye
candjî
Sipårdaedje do mot
candjî

w. do Mitan, w. do Levant, Basse Årdene

Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
  • tchame : E1
Ratournaedjes
candjî
tchame

Etimolodjeye 2

candjî

Stindaedje di tchame (1) (ki toûne), mins avou on sinse å rvier, ki n’ toûne nén foirt bén, k’ a des crons råjhonmints.

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
tchame tchames

tchame omrin

  1. onk ki djåze bråmint, k’ enonde tofer ene trope di djins, k’ elzès fwait rire.
    • tchame èç-n ome la !
    • C' es-t on ptit gaiy, et on tchame.
    • tchame, mi-n ome!
    • C’ est ddja on tchame, saiss, ci-la.
    • Gn aveut nén on tchame come lu po raconter ene paskeye.
  2. onk ene miete drole.
    • Gn a todi on tchame ki dit sacwants biestreyes ; et l’ guide s’ enonde po fé des esplikêyes. André Henin (fråze rifondowe).
Sinonimeye
candjî
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjî
onk ki djåze bråmint et fé rire les djins
onk ene miete drole

Etimolodjeye 3

candjî

Stindaedje di tchame (1) (ki toûne), les efants corèt e tournant.

Sustantif

candjî

tchame femrin todi singulî

  1. djeu d’ efant, k’ on djouwe a cénk, dins on cwåré, onk dins tchaeke coine, et l’ cénkinme å mitan ; les cis des coines cwitèt leu plaece padrî l’ dos do ci do mitan, ki saye d’ elzès sorprinde, et si stitchî dins ene vude coine.
    • On n’ djouwe nén lontins al tchame. Motî Forir (fråze rifondowe).
  2. djeu d’ efant k’ on court a cawêye, les mwins so les spales do ci di dvant ; u a môde di cråmignon, e si dnant l’ mwin. Li prumî craweye et fé tourner l’ cawêye, et les dierins dvèt tchamter (roter cron), et kécfeye toumèt (çou ki fwait rire les ôtes). On creye « tchame tchame (oujhea) po tot ».
Parintaedje
candjî
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
  • tchame : E1
Ratournaedjes
candjî
tchame (sinse 1)