Prononçaedje

candjî

Etimolodjeye 1

candjî

Tayon-bodje latén « sulfur », avou candjmint d’ djinre dizo assaetchance di souye.

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
soûfe soûfes

soûfe femrin (cåzu todi singulî)

  1. (tchimeye) prodût tchimike, del troke des solides nén metås, kinoxhou dizo l’ essegne atomike S, li nombe atomike 34, et l’ pwès atomike 32.
    • On sulfate, c’ est èn atôme di soûfe avou cwate d’ ocsidjinne.
  2. djaene prodût ki prind feu, k’ i gn a å dbout des brocales, des aloumetes.
    • Cist aloumete la n' a pupont d' soûfe Motî d’ Nuviè (fråze rifondowe).
    • On dnéve del soûfe ås pourceas Motî d’ Nuviè (fråze rifondowe et rarindjeye).
    • Po saetchî al bouxhe, ti prinds ene aloumete, tel côpes e deus et c’ est l’ ci k’ a l’ soûfe ki wangne.
    • Tor Sicoirdou, saetcheu al soûfe
      Et ki dmeure a Matsarinou
      A gripé dins l’ trén do solea Jean-Luc Fauconnier, ratournant Ignazio Buttitta (fråze rifondowe).
    • Les di Djer, k’ ont cwité Lidje po Dordrecht, poy Misterdam, al copete d’ on role di courtîs po les martchands walons, s’ enondèt dins l’ comiece des åres et des amonucions, profitant del soûfe et do salpête prodûts el Walonreye Pablo Sarachaga, ratournant Philippe Bastin (fråze rifondowe).
    • Mins l’ djoû ki Lote moussa foû d’ Sodome, il aplova djus do cir do feu et del soûfe, et tot l’ monde fourit pierdou Jean-Marie Lecomte, Evandjîle sint Luk (ratournaedje) (fråze rifondowe).
Parintaedje
candjî
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :
  • shoufe : (rifondaedje ricandjî enawaire)
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
candjî
elemint tchimike

Etimolodjeye 2

candjî

Sitindaedje do prumî sinse, la k' c' est cist elemint la, metou après des brocales, k' a metou l' feu a on broûlåve.

Sustantif

candjî

soûfe femrin todi singulî

  1. noere cinde ki dmeure plakêye al tchiminêye, dins ene sitouve, evnd.
    • A l' ivier, li soûfe foume del tchiminêye.
    • Li ptit Djezus k' est so l' viye fouwire est rascovrou di soûfe et d' poûssires (Raphaël Zander).
    • Si t' åreus yeu metou l' feu al moye di fåde divant del ricatchî, ça åreut fwait on braijhisse, et tot tourner a soûfe Lucyin Mahin.
    • Po-z espaitchî l' fier et l' acî do-z eruni, les fåt pinturer avou del tchôde tourbantene, k' on-z a fwait fonde del soûfe didins (ramexhné pa L. Léonard).
Sinonimeye
candjî
noer prodût des tchminêyes
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : R13
Ratournaedjes
candjî
noer prodût d' ådvins des stouves