Sujet sur Uzeu copene:Lucyin/Structured Discussions Archive 1

Li mot "dogue" si trouve 2 côps sol wiccionaire, tos deus sicrîts avou "g".

Sol DTW li mot "dogue" a troes disfondowes, avou "g" : dogue [E1,E21,E34].

Ça shût surmint l' etimolodjeye eto, come on l' pout vey dins ls ôtes lingaedjes: fr: dogue, es: dogo, en: dog.

Do côp, bouldogue divreut shure li minme sicrijhaedje; la k' il a l' minme etimolodjeye (ça vént di bull-dog : torea-tchén; c' esteut des tchéns aclevés po s' bate siconte des toreas).

Dins l' DTW; les disfondowes sont: boule-dogue [E1,E21]; bouledogue [E34]; bouldoke [R9]. Et dins les lingaedjes a alfabets latén ou cirilikes, il eployèt tertos on "g", såf li tcheke.

(li prononçaedje ni candje nén di totes manires, c' est djusse ene tchuze di scrijhaedje)

c' est djusse ene tchuze di scrijhaedje, c' est l' minme rujhe avou l' cawete -loke / -logue :

• edjipsoloke / edjipsologue
• monoloke / monologue ; diyaloke / diyalogue
• asterloke / asterlogue
• ...

neni ?

oyi, mins on pôreut tchoezi des scrijhaedjes diferins

(pol cawete greke; c' est -logue k' a stî tchoezi e rfondou.

I gn a ki l' mot "asterloke", ki bén k' i vegne di "astrologue", a candjî et s' a stroeti d' sinse (asterloke = fr: charlatan)

lére eto Uzeu_copene:Lucyin/Egurniyaedjes_2018#-oke/-ogue

Oyi, mins asterlogue et astrologue pôrént shuve li minme rîle di scrijhaedje, mins avou on sinse diferint po les deus. astèrlogue divins E1 li mostere bén (dj' ô bén k' i n' a nén l' sinse d' astrologue dins E1), neni ?

L' årgumint come cwè c' est moens pezant pask' i gn a ene lete di moens n' tént nén; ôtrumint pocwè nén "-lok" ?

Mins c' est djustumint cåze des "scrijhaedjes do 19inme sieke" k' ont tapé l' tradicion å lon po s' mete a edvinter des scrijhaedjes fonetikes, ki l' walon a pierdou 100 ans. Si on rwaite li motî da Villers ou co da Pirsoul, on est sorpris d' vey les rshonnances avou li rfondou; dismetant k' les cis da Forir ou Rmåke ont vormint scheté l' sicrijhaedje, et on-z a sovint målåjhey a ricnoxhe les mots.

Ene des bounès sacwès k' Feller a-st apoirté c' est djustumint di rmete del fonolodjeye dins l' sicrijhaedje.

Po çou k' est del cawete "-logue"; ça doet esse avou "g" cåze di:

• l' etimolodjeye greke
• l' analodjeye avou ls ôtes lingaedjes romans
• et c' est ossu insi ki l' madjorité des cis k' eployèt l' rifondou walon et a dit l' sinne pinse ki ça dvreut esse.

Sicrire -ea el plaece di (po rascovri et rashonner) -ia, -ê, -é; ça a do sinse (di pus, ea(l) est on scrijhaedje istorike do walon). Sicrire oe el plaece di (po rascovri et rashonner) eû, eu, wè; ça a do sinse (di pus, oè est on scrijhaedje istorike). Parey avou xh rascovrant ch, h, hy (di pus, xh est on scrijha istorike); et co jh rascovrant j, h, hy; et co oi rascovrant wè, wé, wa, wâ, ô, oû (et oi est istorike avou); parey avou én rscovrant in, én, în, evnd.

Mins scrire -min al plaece di -mint (por on côp k' i gn a ene sacwè k' est todi l' minme totavå e Feller, pocwè l' candjî?) ou scrire -loke el plaece di -logue (idem) ? A pårt "wangnî ene lete", k' est çki ça apoite di bon ? Di måva, ça apoite on schåyaedje e deus (ou pus) emey li cminålté des scrijheus e mete ene bårire di pus po les cis ki scrijhèt e Feller et vôrént sayî l' rifondou.

I fåt rivni ene miete ås fondmints, pocwè l' rifondou a stî tuzé.

Dji va citer çoucial (e francès; c' esteut co do tins k' on tuzéve sol walon, mins e francès...). C' est åd fwait di l' ortografeye unifieye (li mot rifondou walon n' aveut nén co stî edvinté)

« Quant aux formes lexicales standards, elles doivent répondre au "critère d'acceptabilité formelle": la forme unifiée doit "ressembler" à ce à quoi on est habitué dans le dialecte, elle doit répondre à la conception du juste que se font de leur langue les locuteurs. »

Lorint Hendschel, On walon po dmwin, 1990.

Pablo, vos pretchîz on convincou !

Li kesse -loke/-logue a stî metowe so Berdelaedje e 2012, nos estans e 2021... Il est tins di s' mete d' acoird ! Mi dji vote po -logue, po les minmès bounès råjhons ki vs avoz dné.

Et kî sait, motoit ki dins 100 ans, les walons vont-st erîler cisse cawete la sol cawete -lodjeye, et dire arkeyolodjisse purade ki arkeyologue, come li francès a biologue ou biologiste, et co bén ds ôtes. Mins bon, ni fjhans nén des plans sol sitoele a cawe.

A bén... arkeyolodjisse :-)

si vos vloz. Mins fåt rcandjî pattavå.

çou ki n' plaijheut nén dins "-logue", c' est ki l' lijhaedje "naturel" dene on clintcha viè on long "O" => sicolôk, adon (po n' nén fé , viè on prononçaedje do G => sicolôg; adon-pwis, rimete li p etimolodjike: => psicolôg + li cawete -ogue => psicolôgue.

Por mi, fåt wårder d' l' adire inte les deus lingaedjes, ossu dins li scrijhaedje.

Si on rmete li P, cwè fé po "eNe PSicologue" (rîle des 3 cossounes) (c' est èn ôte sudjet ki våt ossu po "on vert p(u)neu".

Djans ! k' i våye ! Rifjhans "monologue", "diyalogue" (gn a ddja mwint "monoloke", "diyaloke" avå les waibes).

Et "drogue" ? (asteure: drouke, droucter, droucté, scrijha foirt shuvou dins les gazetes d' après Lidje) (por mi, ci-la, ci sereu l' dierin a rcandjî).

Si on rmete des "-ogue", po wårder del diferince, po tchaeke "-logue" (djin), atåvler otomaticmint on -lodjisse. Si l' mot n' est nén co dins on motî, prinde djusse li -lodjisse: edjiptolodjisse => (sbetchaedje come dins djupsyin): => djiptolodjisse.

Li minme kesmessaedje va adon vni pol rîle do w:Displouctaedje des trokes di cossounes å coron. bedje, rime, seke, masse, cripe, fok => belje, ritme, secse, maske (li grosse mitan des gazetes e walon n' a nén rprins li displouctêye cogne "masse"), cripte, focs. Adon-pwis, pol etchete es- (espert, esprès => ècspêrt, ècsprès [S0]).

Por mi, po les mots k' on seu pî (dogue, drogue), dji wådreu li scrijha avou K. Mins dj' inme ostant k' on decide li contråve, po s' bén mete d' acoird, et n' nén co halkiner 8 ans å long.

Come on n' est pus nozôtes troes a ovrer so li rfondaedje, c' est åjhey d' awè ene m(a|å)djorité.

Mande escuze di ndaler conte des idêyes cial ådzeu, mins - cwand dj' a yeu tot tuzé et ratuzé l' cayet - dji croe k' i fåreut wårder ene foû-rîle po l' coron -gue / -ke.

L' egzimpe di fike: les prumîs scrijheus "sponanés" scrijhèt avou l' son /k/ : fik = E203, E212, fike = C8, E9, G100, fique = E165 p. 54, fîke = O91; les spepieus do Feller metnut on G (E1, E170, E212b, C1, O0, O3, G100, O4, C65). Paski pocwè ? Paski c' est insi, avou "g" e francès !!! E212b scrît minme "figue" mins "fikî" !!!! E200: figue (prononcez fike).

Come di djusse, si on fwait l' conte, on trouve ki c' est zels k' ont l' mådjorité. Mins ci côp cial, pont d' tchance ! ça n' va nén avou l' etimolodjeye (latén ficus).

Li piceure pår walone, askepieye e 19inmesieke, mi shonne riprezintêye pa "asterloke", ki ça åye candjî d' sinse, ça n' a rén a vey avou l' fonolodjeye. Tos les mots avou -ogue, -oguer, ni vnèt k' e 20inme sieke, la ki l' sistinme Feller est l' seu rissintou come "comifåt".

Li parintaedje avou -gu- est tene,... tetene,... rentetene ! Dins l' DTW (avou ses 31000 intrêye), gn a k' on mot avou l' cawete -oguer (omologuer).

Les noûcåzeus veyèt voltî ene grande diferince inte li walon eyet l' francès. Loukîz Geuye-Noere ki trove ki "après" est trop francès, et ki l' replaece pa "padrî", minme dins l' tins (padrî on moumint). Ey aler rcweri des vîs mots po "merveye" (caliguluk), patron (dåron).

Fåreut motoit atôtchî des ôtes uzeus do rfondou divant d' decider po cisse "pactêye" ci.

Vos maxhîz ene miete.

On n' decide nén li scrijhaedje "do son /k/ al fén d' on mot"; paski çoula n' a pont d' sinse, li walon n' eploye nén on scrijhaedje fonetike; do côp on n' decide nén cmint scrire on son mins cmint scrire on mot (ou purade on boket k' a on sinse da lu, on lecsinme; dji n' mi sovint pus do noûmot pol çoula).

Metans li mot "dogue" ou l' cawete calkêye do francès, lu-minme do grek, "-ogue". Ki d' ôtes mots, come "drouke" ou "fike", si scrijhexhe d' ene ôte manire n' est nén on problinme.

Li mot "dogue" esteut scrît avou "g" sol DTW, mins avou "k" dins "bouldoke"; come c' est l' minme boket d' mot, ça dvreut si scrire parey. Dji trouve ki l' pus corant (et ki shût l' etimolodjeye eyet ls ôtes lingaedjes) c' est avou "g".

Pol cawete "-logue", dji n' saveut nén ddja k' ele aveut stî metowe avou "k" po sacwants mots (vos n' l' eployîz waire, la k' vos eployîz purade "-lodjisse" el plaece (ou minme des noûmots constrût ttafwaitmint d' ene ôte manire, avou -incieus).

Et l' sicrijhaedje del cawete "-logue" (ou do mot "dogue") n' a rén, mins vormint rén a vey avou l' sicrijhaedje di "(p)si", les cawetes "-isse" ou l' calcaedje di mots laténs avou on "x" !

Dji sai bén k' c' est on mixh-maxhe di sudjets. Mande escuzes.

Iva po bouldogue /bul.ˈdɔk/. Dji l' a fwait bodjî. Djusse: gn årè des mantches a mete et fårè bråmint do scolaedje po fé prononcî "dogue" /dɔk/ ås raprindisses k' ont l' francès come prumî lingaedje. Mins gn a nén k' çoula po l' ortofoneye do walon !!! Cwand l' politike linwistike di riscolaedje djenerå s' enondrè, si on vike co, on wairè bén cwè.

« Djusse: gn årè des mantches a mete et fårè bråmint do scolaedje po fé prononcî "dogue" /dɔk/ ås raprindisses k' ont l' francès come prumî lingaedje. » Ostant ki d' elzî fé prononcî /bak/ po bague, /gat/ po gade, evnd.

Çou ki serè pus målåjhey, a m' shonance, c' est d' elzî fé scrire boesse cwand i prononcèt /bwɛt/.

Mins i rsintiront kécfeye "bwète" "bwate" come on rfrancijhaedje. Mi feye prononce otomaticmint "bwèsse", paski dji l' a todi dit insi (dins m' vî walon, c' esteut "bwate").

A, i gn a èn ôte mot (es:dogma, fr:dogme).

C' est scrît å pus sovint "doke" (li doke del trinité); mins i gn a so Wikipedia deus pådjes avou "dogue". Di pus, avou "doke" dj' åreut ratindou "docmatike, docmatisse"; mins so Wikipedia todi, i gn a "dogmatike" (a w:Soteriyolodjeye)

So *.walon.org i gn a:

• dogue : 0 (avou ç' sinse la) / doke : 1
• dogmatike : 6 / docmatike : 0
• dogmatisse : 0 / docmatisse : 0

Kimint fwait on, rifondaedje tot shuvant l' uzaedje : "doke" mins "-dogm-" po les parints ?

(PS: on pout noter ki l' shuvion etimolodjike -gm- ki vént do grek c' est cåze del fonolodjeye di ç' lingaedje la, wice ki /k/ pa dvant /m/ dene /gm/ : δοκέω (dokéō) +‎ -μα (-ma) => δόγμα (dógma))

Dins l' dobe cawete euse => -euzmint-, on a rfondou tot scrijhant diferinnmint li simpe (-s-) et li dobe -z-: grandiveuse / grandiveuzmint.

On pôreut fé insi ciddé: => doke + dogmaticmint / dogmatisse.

ça m' va foirt bén, et ça shût l' uzaedje k' on trouve di ces mots la; @Reptilien.19831209BE1, estoz d' acoird ?

(on s' dispårtixhe del rîle di wårder l' unicité des raecenes; mins por mi c' est nén on problinme, l' uzaedje mi shonne pus impôrtant po on lingaedje)

I va por mi eto. Des sfwaits mots sont råles et sincieus, minme e francès (énigme, syntagme, flegme, paradigme,...).

Dji n' a trové so Wikipedia ki diyafrake (a w:Tosse, scrît eto avou -gue sol minme pådje) avou diyafrague, on prind l' prumî ?

enike aveut ddja stî rfondou avou -ike; avou doke et diyafrake ça ndè fwait ddja troes... adon pocwè nén rfonde -ke li fén des mots greks e -γμα : διάφραγμα -> diyafrake, δόγμα -> doke, αἴνιγμα -> enike,...

(po φλέγμα -> fleke ça n' sereut motoit måy eployî, la k' i gn a ddja bén assez d' mots: aiwlêye, aiwlinne, raetcha, glaire, mokion,...)

(parey po σύνταγμα -> sintake, ki sereut omonime di sintake (σύνταξις), et k' on eploye dedja "fråzlete" el plaece (k' est pus bea et comprindåve)). (mins po σύνταξις ... on pôreut eto l' sicrire sintacse, si on shût l' idêye d' on scrijhaedje "cs" po les "x" greks, ki pôreut, al fén des mots, esse léjhou a môde di betchfessî (vey cial). Di fwait c' est come çoula (indecse, sintacse, facs) ki ces mots la sont sol coridjrece pol moumint) (on ndè pôreut fé èn ôte sudjet)

por mi, li moens possibe di mots avou -cse. Mins fåreut cwand minme radjouter ficse (telefone ---).

oyi, fåreut ridismantchî ci sudjet ci po wårder les idêyes di 2 u 3 diferinnès sacwès (inte di zeles li rfondaedje di drouke, droucter, droucté <> drogue, drogué, drogter, nén co disbatou.