xhame

Walon (Rifondou)

Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.

Etimolodjeye: latén scamnum (banc).

Disfondowes: chame, hame, hyame, chame (femrin)

xhame omrin

xhame di bwès des modeus d' vatches: foirt bas, avou troes pates. On dit eto: passet. F. escabeau.
hôt xhame di cåbaret a cwate pates.
xhame di caytresse.
xhame a ene pate des tchesseus, des taeyeus ås pires.
xhame des docteurs ki toûne, evnd. F. siège.

- Prindoz on xhame et si vs ashioz (vî Noyé walon).
- Dj' esteu, come lu, a pîce so on hôt xhame et dj' loukive les candes atåvlêyes e cåbaret. — Jean-Marie Masset (fråze rifondowe).
- Cwand Pilåte oya çoula, il amoenna Djezus a l' ouxh, et li fjha ashir so on xhame, sol plaece k' on lome "li Plate Pire" — Jean-Marie Lecomte, Evandjîle sint Luk (ratournaedje) (fråze rifondowe).
- Purdoz l' xhame k' on mod.
F. tabouret.
plantche do cabinet (des tchiyotes).
dimaner sol xhame : dimorer lontins å cabinet.
tcheyire, ashida di tolminme kéne sôre.
- Prindoz on xhame et s' vinoz addlé l' feu.
- Elle a metou on xhame di pus al tåve. — Lorint Hendschel.
F. chaise, siège.
ashida, sidje, plaece dins on pårlumint, ene institucion.
- les Uyessês, li Rûsseye, li Chine, li France et l' Inglutere, djustumint les payis k' ont leus xhames todi tot tchôds e Consey di Såvrité — Lucyin Mahin.
F. siège.

dimaner cou so xhame u : èn nén bodjî di s' xhame : èn nén bodjî po dner on côp d' mwin, esse nawe (feneyant), dimorer ashid.
- Vosse tchet, todi l' cou sol xhame Do djoû, i n' fwait ki do doirmi — Juliette Franquet (fråze rifondowe).
ni måy esse cou so xhame : esse todi a l' ovraedje, n' awè nou rasta. Franwal: ahåyant po: "être très actif, toujours affairé".
aler sol xhame : divou monter sol xhame po esse pindou å djibet, pa stindaedje: esse codåné a moirt.
mete les cosséns so les xhames
n' awè ni banc ni xhame : esse pôve come Djob.
On n' conoxhe les dames ki cwand k' on les tént sol xhame : on n' conoxhe ene feme ki cwand k' on vike avou leye.
taper (ou mete) des xhames e l' voye : mete des hame el voye.
F. mettre des bâtons dans les roues.