idêye
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje latén « idea », lu-minme do bodje vî grek « ἰδέα », idéa («cogne d' ene sacwè»).
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /iː.ˈdɛːj/ /iː.ˈde/ /i.ˈdɛːj/ /i.ˈdej/ /i.ˈde/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /iː.ˈdɛːj/
- Ricepeures : i·dêye
Sustantif
candjîsingulî | pluriyal |
---|---|
idêye | idêyes |
idêye femrin
- sacwè k' on pinse.
- Pocwè so ene macsådêye idêye
Kitoirtchî des vers pitiveus ?
— Martin Lejeune (fråze rifondowe). - Kéne drole d’ idêye ourit s’ feme Madjene :
Ele tchåfe li gros fier ås bolenes
Et po mî rsouwer si mamé
Vzel ristind so les cwate costés — Jean-Guillaume Levaux, ratournant Simon et Linåd (fråze rifondowe).
- Pocwè so ene macsådêye idêye
- rizultat k' on pinse î ariver.
- Voste idêye, c' est di fé ene ôte pitite gazete po rén, dabôrd ?
- Li monse esteut la: c' esteut ene masse di cråxhe tote plinne d' ouys, di boutches et d' bourlotes, avou des bresses ki sbritchént ene miete shuvant si idêye — Jean-François Brackman (fråze rifondowe).
- Dj' a po totes les djonnès feyes
ki sont sudjetes a pixhî
Po s' waeranti d' esse tchavêyes
Ene tchandele po ls ecråxhî
C' est ene tchandele a l' idêye
Ki l' cene k' ecråxhe ses pårteyes}
Est seur d' atraper l' froyon. — François Barillié, divins Li camarad′ dè l'joie, 1852 (fråze rifondowe). - Dimani payizan, c' esteut bén la mi idêye ! — Louis Lagauche, "L' inmant", (1947), Li ponne dè gård di bwès, p. 147 (fråze rifondowe).
- Avou l' idêye d' astamper e walon ene essegne d' emacralaedje, on-z a ramexhné troes paroles k' avént l' cogne et l' oumeur k' i faleut: harlake, marlou eyet macrale, po fé "harloucrale" — Albert Maquet (fråze rifondowe).
- manire di vey li monde k' ont puzieurès djins.
- Sol pî sol tchamp, Djan-Luk va rvanter l’ idêye ki l’ kesse do scrijhaedje do walon a trové ene rexhowe « definitive » avou l’ sistinme Feller. — Lucyin Mahin, Ratacaedje, Li Rantoele, lº 88, 2019.
- Modele:plur sacwès nén vraiyes.
- BODSON. Li lieutnant Bernalmont ki lodje cial al Bele Fontinne, et ki hape, po l’ årmêye, ås pôves heres d’ avår cial, les bayås et les vatches k’ i n’ polèt pus fôrer, toûne åtoû d’ vos, båshele, po sayî di vs adawyî.
IDÅ. Taijhoz vs, c’ est des idêyes. — Joseph Mignolet, « Al Bèle Fontinne », comèdèye di treûs akes, 1924, p.7 (fråze rifondowe).
- BODSON. Li lieutnant Bernalmont ki lodje cial al Bele Fontinne, et ki hape, po l’ årmêye, ås pôves heres d’ avår cial, les bayås et les vatches k’ i n’ polèt pus fôrer, toûne åtoû d’ vos, båshele, po sayî di vs adawyî.
Ratourneures
candjî- awè l’ idêye / awè idêye / awè dins l’ idêye
- aveur ene pitite idêye (po)
- a mi idêye
- cwand il a ene idêye e l’ tiesse, i n’ l’ a nén e cou ou : cwand il a ene idêye e l' tiesse, i n' l' a nén ôte pårt
- candjî d’ idêye come di tchmijhe
- a l’ idêye
- c’ e-st ene idêye
- aveur ses idêye.
- LOUWIS. – Ele si pinséve acsûte del marke. Paski, vos savoz, ele a ses idêyes !
KINÅVE. C’ e-st ene sacwè d’ ricnoxhou, endè fåt nén rire. — Henri Simon, « Li Neûre Poye » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.91 (fråze rifondowe).
- LOUWIS. – Ele si pinséve acsûte del marke. Paski, vos savoz, ele a ses idêyes !
Parintaedje
candjîMots d’ aplacaedje
candjîSinonimeye
candjîOrtografeyes
candjîRatournaedjes
candjîsacwè k' on pinse