volêye

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Do viebe « voler », avou l’ cawete « -êye », lu-minme calcaedje do francès « volée ».

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /vɔ.ˈlɛːj/ /vɔ.ˈleːj/ /vɔ.ˈleː/ /vɔ.ˈle/
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /vɔ.ˈlɛːj/
• Ricepeures : vo·lêye

Sustantif

singulî	pluriyal
volêye	volêyes

volêye femrin

1. oujheas ki volèt eshonne.
   • Louke cisse volêye di sprewes. — Motî Forir (fråze rifondowe).
   • Èt come ine volêye di colons
     qui s’ lèyèt toumer so l’ hapå
     po r’moussî d’vins leû colèbîre,
     lès pans s’ vont rapoûler so l’ tchaud pavé dè fôr. — Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, L' èfornèdje.
   • Dj' a bea loukî, dj' a bea feri,
     Bea fafouyî padrî l' nûlêye,
     Divins ces foû longuès volêyes,
     La wice k' on pinse aler cweri
     Tot çou k' on n' trovreut nole pårt d' ôte ;— Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "L'héritège di nost èfant", p.33 (fråze rifondowe).
   • I fåt briber l' crossete k' on vs dene come a ene viye biesse,
     Et kxhiyî s' some a l' ouxh avou ene pire dizo l' tiesse,
     Hossî des côps d' rahia d' ene volêye di coirbås. — Joseph Mignolet, "Fleûrs di prétins", p.43 (1929), "Li walon’rèye" (1916) (fråze rifondowe).
2. same d' insekes.
   • Et dedja les påwions, ki s' ricnoxhèt les frés
     Des fleurs d' ôr et d' albasse, sont vnous, la, des volêyes,
     Toû a toû, po båjhî leus souretes ecoidlêyes,
     Et sayî d' les atraire viè l' bleu cir plin d' clairté. — Jean Dessard, D'ine cohe so l'aute, 1939, p.20, Å tins dès pîs d’ bon Diu (1934) (fråze rifondowe).
3. dobleure (volêye di côps et pierdaedje sins rispiter).
   • Diner ene volêye. — Motî Forir (fråze rifondowe).
   • -Mins si lyi vnéve l' idêye do nén voleur m' è dner
     Dji cnoxhe bén li moyén di m' endè fé dôzer
     -O, o, et kimint frîz don ?
     -Pa lyi dner ene bele volêye. — Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
   • I rgripe so s’ passete al volêye,
     Et nosse djonne gayår, tot djurant,
     A s’ pôve tchivå dina ene volêye. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), «Li brute dè jou des royes», p.115 (fråze rifondowe).
4. di volêye: (mot d' fotbal, di tenisse) divant k' ene bale ni djonde tere.
   • Kéne riprinjhe di volêye !
5. (mot d’ houyeu) eshonna d' pires ki raboulèt.
   • Il a vnou ene bele volêye di pires låvå. — Motî Haust (fråze rifondowe).
6. troke, driglêye.
   • Volêye di djonnès djins. — Motî Forir (fråze rifondowe).
   • Li Bon Diu nos evoya
     ene volêye di båsheles
     et d' valets tertos
     Å pus vigreus Êmile Lambert (1923-1986), Li prumî nîd
7. djermêye, tire.
   • C' est des djins del prumire volêye. — Motî Forir (fråze rifondowe).
8. Modele:cinse eshonna des oujheas d' cinse.
   • Pitite volêye. — Motî Forir (fråze rifondowe).
   1. leu tchå.
      • Des resses di volêye. — Motî Forir (fråze rifondowe).

Ratourneures

1. al volêye
2. prinde si volêye
3. souner a tote volêye.
   • Les clokes sounèt a tote volêye. — Motî Forir (fråze rifondowe). & — Motî Haust (fråze rifondowe).
   • Sounez a tote volêye
     Et so l' aiye do zûvion,
     Poirtez lzî mes pinsêyes
     E paradis walon. — Louis Lagauche, "Amon nos autes : tchansons tchusèyes" (1908-1912), p.36 (fråze rifondowe).

Mots d’ aplacaedje

• hôte volêye

Ortografeyes

Divant 1900 :

• volaie : E89 ^(lére), E203 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• volée : C9
• volé : E165
• voléye : C8, O4
• volêye : E1, E34

E rfondou walon :

• volêye : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

oujheas ki volèt eshonne

• Francès : volée ^(fr)

volêye di côps

• Francès : raclée ^(fr)

troke, driglêye

• Francès : ribambelle ^(fr), volée ^(fr)

eshonna des oujheas d' cinse

• Francès : volaille ^(fr)