trûlêye

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Do viebe « trûler » avou l’ cawete « -êye ».

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /tʀyːlɛːj/ /tʀyːle/ /tʀuːlɛːj/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /tʀyːlɛːj/

Sustantif

singulî	pluriyal
trûlêye	trûlêyes

trûlêye femrin

amagnî fwait avou des bokets d’ pwin trûlés, et trimpés dins do cafè, dins do laecea, u dins del sope.
peclêye (bråmint de sacwès, binde di djins).
- Il ont tote ene trûlêye d’ efants : i les dvèt tchessî a l’ ouxh po lzès conter. — Motî Haust (fråze rifondowe).
- Li mezeure, triplêye,
  A gros côps d' talon,
  Enonde li trûlêye,
  Ki shofele pol bon— Henri Simon, "Å bourlå" (1883) (fråze rifondowe).
- Et l’ trûlêye di ptitès haguetes,
  Côpént des magriyetes,
  Des rampioûles, des pixhåtes-e-lét,
  Afîsse di s’ tressî des courones. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.89, “Vîx Souv’nir” (fråze rifondowe).
- Ene trûlêye di blankès flotches dansèt l’ cråmignon. — Albert Maquet (fråze rifondowe).
- C’è-st-au d’ truviès d’one famile di spirous qu’a stî fwârcîye di pèter èvôye foû di s’ bwès èt adon d’ fé s’ nid èl vile, qu’on va rèscontrer one trûléye di grandes èt di p’titès bièsses qui s’ vont aspaler one l’ôte. — JSpi, Lès grands-åbes Noer Boton l° 505, p. 20-21..
- Mågré l' trûlêye di coreus d' bwès ki håbitént s' tchestea, ele aveut wårdé tote li douceur di s' mame, ene tchesturlinne del Hesbaye k' esteut-st evoye e grand djårdén dal copete. — Joseph Mignolet, "Li payis des soteas", 1926 (fråze rifondowe).
margaye, apougnaedje.
- Nos nos tapîs å bea mitan del trûlêye po mete l’ inte-deus. — Henri Forir (fråze rifondowe).
- Pa, dji pinséve ki gn åreut yeu ene trûlêye et dji vneu po mete l' inte-deus, mins dji voe ki c' est avou vosse feme ki vos voloz ateler. — Joseph Vrindts, « Li pope d'Anvers » (1896), p.78 (fråze rifondowe).
- Li såbe aveut rglati djourmåy
  Ås djoûs d’ trûlêye, ås djoûs d’ djama. — Martin Lejeune, “Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.185, « Lu såbe du m’ grand-pêre » (fråze rifondowe).
- Sol tård, on s’ disputa ; ene trûlêye s’ emantcha ; Dji rçuva ene dôpinne el bagåre. — Louis Lagauche (fråze rifondowe).
- Les efants s’ amuzèt a fé des trûlêyes.
(pa stindaedje do sinse) rinchinchote (eurêye la k’ on magne bén et k’ on boet bråmint).
- Il ont fwait ene boune trûlêye.
bevaedje a nd esse sô.
- I s’ end a fotou ene di trûlêye.

Ratourneures

trûlêye al bire, å vén, å laecea : sope al bire, å vén, å laecea.
fé des trûlêyes : si hiner al tere, onk so l’ ôte, tot djåzant d’ efants.
a trûlêyes, e trûlêyes : e grand nombe.
- Les swerinnes d’ amon ses grands-parints lyi rivnèt e trûlêyes, avou des hinêyes di bon four et l’ soyete des crikions. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- Des arondes, a trûlêyes, balzinént dzeu s' blonde tiesse,
  Si tchén hawéve di djoye tot rveyant l' coine di s' toet,
  Et Djôzef di finiesse,
  Lyi voyive on båjhaedje sol betchete di ses doets— Joseph Mignolet, "Fleûrs di prétins", p.83 (1929), "Li molin dè vî Stiène" (1925) (fråze rifondowe).