Etimolodjeye

candjî

Tayon-bodje latén « cholera » ‎(« bile, colere »), pal voye do francès « colère » .

 

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî
singulî pluriyal
colere coleres

colere femrin

  1. fele reyaccion conte çou ki coixhe on sintimint.
    • Tronner d' colere. Motî Haust (fråze rifondowe).
    • Ni ns atirans nén l' colere do Bon Diu. Motî Forir (fråze rifondowe).
    • Il esteut dvins ene colere ki ci n’ est nén di dire ! Henri Simon, « Li bleû-bîhe » 1886, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.27 (fråze rifondowe).
    • Deus ouys d’ andje , enocints, bén sertis dvins leu heve
      Divnît les ouys blamants di nosse prumire mere Eve
      Ces muroes d’ l’ åme savèt nos mostrer toû a toû
      L’ imbaras, li colere, li mepris ou l’ amour. Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "L’crèyåcion d’Eve", tome 43, p. 140 (fråze rifondowe).
    • Cwè çki c' est, breya-t ele li mere
      Vos spiyîz l' manaedje, don, brigand !
      Et, sol prumî mouvmint d' colere,
      Ele dene ene petêye a l' efant Georges Ista (fråze rifondowe).
    • Catrene, leye, k’ a pierdou ås cwårdjeus tote li shijhe, assotixh di colere, et fwait on vizaedje come ene seure peme. Georges Alexis (fråze rifondowe).
    • Lerminiaux, plin d’ colere, atakéve el ralaedje-plin e grawant, e fousnant avou ses durès mwins Léon Mahy, Pa d'zous 'ne bèle fleur (fråze rifondowe).

Ratourneures

candjî
  1. adji dvins l’ colere, c’ est s’ ebarker dvins on timpesse.
  2. aveur des målès coleres.
  3. bleme di colere ou bladje di colere.
    • Et ci fout, tot bleme di colere,
      Ki dåra viè li ptit cårpea. Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.80, “Li p’tit Pît’lé” (fråze rifondowe).
    • Les cis k' ont stî ritches di disbene
      Et k' ont télmint ployî leu schene
      K' on pinse todi lzès vir scheter...
      Les nukieus, les stroupyîs, les laids Ki s' ont dvou crever dvant d' crever...
      I seront la, bladjes di colere...
      I vos racontront leu-z istwere... Franz Dewandelaer (fråze rifondowe).
  4. bleu d’ colere.
    • El Sindje, tot bleu d' colere måtraitive li Peroket d' fafiåd
      Dijhant ki, di s' cråsse linwe, i n' bayreut nén deus liårds;
      Tertos s' mokéve di yeusses; on riyeut come des sots. (J. Defrane).
  5. esse e colere.
    • Il esteut e colere cwand il a siné çoula. Motî Forir (fråze rifondowe).
    • Dji so-st e colere. Motî Haust (fråze rifondowe).
  6. si mete divins ene araedjeye colere : si måvler timpesse.
  7. si mete e colere.
    • I s' mete vite e colere. Motî Forir (fråze rifondowe).

Parintaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Mots vijhéns

candjî
foite colere ki n' si pout ratni

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
colere
bleme, bladje di colere
si mete e colere