tchén : Diferince etur modêyes

=== {{H|etimolodjeye}} ===

{{Bdjla}} «[[|canis]]» (|tchén måye ou lexhe)}}, {{Dat}} 1050.

=== {{H|Pr}} ===

* {{WAFE}}

** {{pzc}} {{AFE|ʧẽ}}

=== {{H|Su|wa}} ===

{{-suwa-S}}

# {{åre|wa}} boket do [[fizik]], ki vént bouxhî sol dirî del bale eyet l' fé pårti.

#[[si margayî come des tchéns d' barakî]] si margayî avou des laids mots, sins k' onk ni state po l' ôte.

# {{rato}}r|djonne di tchén{{/rato}} : tchinot. {{lang|fr|F. chiot.}}

# {{rato}}r|tchén d' coû{{/rato}} : tchén elaxhî dins ene coû po wårder l' måjhon, li cinse. {{lang|fr|F. chien de garde.}}

# {{rato}}r|tchén d' tchesse{{/rato}} : sôre di tchén dressé po-z aler al tchesse.

# {{rato}}r|tchén d' vatches{{/rato}} : tchén ki va ås vatches.

# {{rato}}r|tchén d' bierdjî{{/rato}} :

# {{rato}}r|tchén d' waide{{/rato}} : tchén d' bierdjî.

# {{rato}}r|tchén d' barakî, tchén d' gobieu{{/rato}} : mwinre tchén ki n' a nén bel air.

# {{rato}}r|tchén d' tcherete{{/rato}} : tchén k' haetchive ene tcherete, dinltins (sovint foirt maigues).

#[[pôves nozôtes et les tchéns d' tcherete]]; u: (tot cåzant årvier) [[vive nozôtes et les tchéns d' tcherete]] fråze po dire k' on-z est målureus.

#[[tchén fwait tchén]] si vs estoz hagnant avou ls ôtes, el seront avou vos. Franwal: ahåyant po: "{{lang|fr|la violence engendre la violence}}".

# {{rato}}r|on caractere di tchén{{/rato}} : on laid caractere.

# {{rato}}r|T' est èn ome, dit-st i l' bierdjî a s' tchén{{/rato}} : ervazî après li mot d' felicitaedje "t' est èn ome". Loukîz a: [[lexhe#Walon 1|lexhe]].

# {{rato}}r|shuve (ene sakî) come on ptit tchén{{/rato}} : aler tot la k' i va.

# {{rato}}r|èn nén dner s' pårt ås tchéns{{/rato}} : magnî voltî èn amagnî. {{lang|fr|Fr. se régaler, se délecter de}}".

# {{rato}}r|I n' våt nén les cwate fiers d' on tchén{{/rato}} : i n' våt rén vormint (paski les tchéns n' ont ddja pont d' fiers).

# {{rato}}r|On n' loye nén les tchéns avou des såcisses{{/rato}} : i n' fåt nén temter ene sakî sins avance. {{lang|fr|Fr. il ne faut pas tenter le diable}}".

# {{rato}}r|Kî m' inme inme mi tchén{{/rato}} : i fåt accepter les dfåts d' ene djin k' on voet voltî.

# {{rato}}r|fé l' tchén po-z awè des oxheas{{/rato}} : fé l' biesse po-z awè çk' on vout.

# {{rato}}r|braire come èn aveule k' a pierdou s' tchén{{/rato}} : criyî foirt po ene tchitcheye.

# {{rato}}r|I fwait come les tchéns, i brait dvant l' côp{{/rato}} : I s' plind d' ene sacwè ki n' a nén co avnou.

#[[cwand k' on vout bate on tchén, on trove todi bén on baston]] (on bordon, ene vedje) on trove todi ene fåsse escuze po-z ataker èn innmi pus flåwe.

# {{rato}}r|ça va bén, dit st ele li mere a s' tchén{{/rato}} :: dijhêye cwand rén n' va.

# {{rato}}r|ça vs va ?:: ça m' va come on tchén k' a yeu ene pire{{/rato}} : ça n' mi va nén.

# {{rato}}r|C' est on rude tchén po les pouces{{/rato}} : (tot baltant) C' est on mwais tchén.

# {{rato}}r|Li ci ki coûtche avou s' tchén k' a des pouces, i ls atrape{{/rato}} : On-z atrape les dfåts des djins k' on dmane toltins avou zels. Franwal: ahåyant po: "{{lang|fr|Dis-moi qui tu hantes, je te dirai qui tu es}}".

# {{rato}}r|Il a dpus d' cwårs k' on tchén d' barakî n' a d' pouces{{/rato}} : il a bråmint des cwårs. Franwal: ahåyant po: "{{lang|fr|riche à millons}}".

# {{rato}}r|Erloye ti tchén, gn a l' minne k' abaye{{/rato}} : fråze po dire a ene sakî k' il a si brayete å lådje.

# {{rato}}r|ça va tourner a tchén{{/rato}} : Ça va tourner må. Franwal: ahåyant po: "{{lang|fr|Ça sent le roussi}}".

# {{rato}}r|Il eva, monté so s' vea; et i rvént, monté so s' tchén{{/rato}} : il a sayî d' aler fé forteune ôte pårt, et ndaler grandiveuzmint; mins il a rivnou co pus pôve k' i n' aveut ndalé.

# {{rato}}r|ça n' est nén fwait po les tchéns{{/rato}} : i s' endè fåt siervi.
#* <I>Li divoirçaedje n' a nén stî fwait po les tchéns.</I>

# {{rato}}r|On bate bén s' tchén k' on nel towe nén{{/rato}} : i fåt alouwer les cwårs sins lzès [[furler]].

# {{rato}}r|Li Hôte Tchén-rowe, li Basse Tchén-rowe{{/rato}} : no di des rowes di [[Ståvleu]].

|ar= kalb {{=ral}} {{t+|ar|كلب‏‎}} {{|ral=dsf-ar}} {{t+kalb|ar|-fafl=كَلْب‏‎}}

|zgh= [[ⴰⵢⴷⵉ]] {{t+|zgh|ⴰⵢⴷⵉ|ral=ralaydi}} [[aydi]]; [[ⵉⴳⴷⵉ]] {{t+|zgh|ⵉⴳⴷⵉ|ral=ralikdi}} [[ikdi]] ''(Ayites Bougmesse)''

=== {{H|Addj|wa}} ===

{{-suwa-S}}

# ki n' dene waire di cwårs.

# {{rato}}r|èn nén esse tchén{{/rato}} : diner ene boune ricompinse å ene sakî ki vs a-st aidî.

#:* ''Ele n' a nén stî '''{{~|tchén'''}} avou s' meskene: ele lyi a leyî tos ses meubes.

# {{rato}}r|èn nén esse tchén{{/rato}} : bén payî ene sakî.

#[[èn nén esse tchén des poennes des ôtes]] les fé bouter sins rlaye. Franwal: ahåyant po: "{{lang|fr|surexploiter}}".

# {{rato}}r|I n' sont nén tchéns d' ene eguegne{{/rato}} : i n' si rastinèt nén d' endè fè ene po fé araedjî ene sakî.