fé : Diferince etur modêyes
Contenu supprimé Contenu ajouté
m pitits coridjaedjes |
m =fon |
||
Roye 1:
== {{L|wa}} ==
=== {{H|etimolodjeye}} ===
{{Bdjla}} "[[facere]]", {{m-s}}
=== {{H|Pr}} ===
* {{WAFE}}
** {{prcoi}} {{AFE|fe|feʀ|fwɛːʀ}} {{c1pr}}
** {{pzc}} {{AFE|fe}}
* {{Ric}}
=== {{H|Vi|wa}} ===
{{-codisr-|[[fwai]]|[[fijhoz]] / [[fjhoz]]|[[fijhans]] / [[fjhans]]|[[fwaiynut]]|[[frè]]|[[fijheu]] / [[fjheu]]|[[fwaiye]]|[[fwait]]}}
{{~}} {{vc}}
# ({{vc}}) [[basti]], [[produre]] pa si [[ovraedje]].
#* Dj' {{~|a fwait}} on novea tcheri.
#* Çou k' est bén '''fwait''', on n' el
#* C' est ene oujhene k' i {{~|fjhèt}} des ouxhs et des fniesses.
{{dal}}
# [[aprester]].
#* Dji va fé des crompires po soper.
#* Dji va fé les pakets.
#: {{lang|fr|F. préparer.}}
#: {{rato}}fé s' båbe{{/rato}} ès raezer.
#: {{rato}}fé ses pakets{{/rato}} esse po mori.
# fé rexhe ene sacwè di s' coir, copurade:
#: ''a)'' on djonne, po ene frumele plinne. ''Nosse vatche a fwait l' vea.''
#: {{rato}}fé les djonnes{{/rato}} mete ses djonnes å monde tot cåzant d' ene lexhe, d' on tchet, d' ene troye, d' ene sori, evnd.
#: {{lang|fr|F. mettre bas.}}
''b)'' ses escrémints, tot cåzant d' ene djin. ''Il a fwait dins s' marone.'' rl a: [[rovyî|si rovyî]].
# {{rato}}fé do sonk{{/rato}} awè do sonk dins si alaedje a l' ouxh (dins ses escrémints).
# {{rato}}fé des viers{{/rato}} awè des viers dins ses boyeas ki rexhèt.
#: rl a: [[tcheye-vier]].
# {{rato}}Fwaiss on vier ?{{/rato}} dijhêye a ene sakî ki dmane lontins a l' ouxh (ezès waters).
# {{rato}}fé dzo lu{{/rato}} en pus awè mwaistriyî si pixhaedje, si alaedje a l' ouxh.
#: {{lang|fr|F. être incontinént(e).}}
#
''a)'' djouwer l' role di. ''C' est lu ki fjheut Barabasse el Passion d' Sibret.''
''b)'' si cdure come: ''fé l' fô, fé l' sot, fé l' biesse.''
# {{rato}}fåt esse malén po fé l' biesse{{/rato}}
#: rl a: [[malén]].
# aler dins tos les ...
#* Fé les dicåces, les martchîs, les fôres.
#* Elle a passè si matinêye etire a fé les botikes.
#: {{rato}}fé totes les tchapeles, totes les obetes{{/rato}} fé l' tournêye des cåbarets, fé l' toû di totes les canletes.
# [[fini]].
#* Ass fwait ?
#* Cwand t' årès fwait, ti m' el dirès.
#: {{lang|fr|F. finir, achever, terminer.}}
#: {{rato}}cwand dj' a yeu tot fwait{{/rato}} u <FONT COLOR="#0000ff">cwand t' as tot fwait:</FONT> al fén del paskeye, cwand t' as yeu tot fini, tot conté tot rabatou.
#: {{lang|fr|F. en fin de compte, tous comptes faits.}}
# awè (ene maladeye).
#* I fwait del five a 40.
#* La bén li tchvå ki m' fwait on chok et k' l' eweye esteut co dins l' voenne.
#* Et l' vosse, a-t i fwait les boufletes estant efant ?
# <FONT COLOR="#ff0000">fé dins:</FONT> fé l' comiece di, fé on mestî a vey avou.
#* I fwait dins les pourceas, lu, asteure ?
#* Il avént volou fé dins l' impôrt-espôrt.
#* I fjheut dins les rotes.
# <FONT COLOR="#ff0000">endè fé po:</FONT> piede, copurade
#: ''a)'' paski ça a stî hapé. ''Dj' end a fwait po m' novea Parker.''
#: ''b)'' pask' elle a crevé (tot cåzant d' ene biesse) ''I nd ont fwait po leu bele åmaye coudpolin.''
#: ''c)'' paski ça a toumé e pane, et rinde l' åme, u esse distrût (po ene machine, evnd). ''Dji nd a ddja fwait po m' novele oto.''
# <FONT COLOR="#ff0000">fé (ene sacwè) di (ene sakî, ene sacwè):</FONT>
#* I n' front rén d' bon d' lu.'' {{rato}}Cwè çki t' as fwait di{{/rato}} eyou ass metou, wice ass rioisté ?
# (ratourneures avou tcheyaedje di l' årtike): fé berwete, fé bounete, fé fricasse, fé plaijhi, fé bårete, fé babawe, fé barake, fé bebele, fé messe, fé greve, fé bouf, fé camaeråde, evnd.
<B>
# si cdure, s' î prinde.
<B>III.</B> [aidant viebe (metou divant èn infinitif)]
# enonder l' fijhaedje; end esse li cåze.
#* Li tchet a fwait toumer li schåle.
# comander l' fijhaedje, endè dner l' ôr (li cmandaedje).
#* I lyi a fwait racminci si dvwer.
# diner l' no a kéconk d' awè fwait l' fijhaedje.
#* Ni m' fijhoz nén dire çou ki dj' n' a nén dit.
# <FONT COLOR="#ff0000">en fé ki di:</FONT> passer s' tins a:
#* Ele ni fwait ki d' tchoûler.
#* I n' fijhèt ki di s' margayî.
<B>IV.</B> [viebe a "i"]
# po djåzer to tins. copurade:
#: ''a)'' do bon tins: ''I fwait bon; i fwait tchôd, i fwait fenant (å moumint del fenåjhe).''
#: ''b)'' d' ene grande tcholeur: ''I fwait petant; i fwait macant; i fwait crevant d' tchôd.''
#: ''c)'' del plouve: ''I fwait laid, i fwait grigneus.''
#: ''d)'' do froed. ''I fwait crivant d' froed; i fwait cayant.''
''e)'' del brouheur (brouyård). ''I fwait spès.''
# {{rato}}i freut spès la k' i s' piedreut{{/rato}} c' est on sûti, ki n' si laireut nén åjheymint emantchî. ''f)'' d' on tins d' oraedje.
#* # po djåzer d' ene airance (ambiance).
#* Il î fwait noer.
#* Il î fjheut bén clair.
#* Il î frè crou, dins vosse cåve, e l' ivier.
#* I fjheut frexh, to sins bén, o bwès.
#* Godom ! i fwait stofant, chal !
# (plaijhant) sinsåcion.
#* Il î fjheut gaiy roter.
<B>V.</B> [v. replaeçant] replaece li prumî viebe, po nel nén repeter. ''I t' a apici l' hepe come s' il åreut fwait çoula tote si veye.'' ''Cwand touwroz l' pourcea ? - Dji frans ça dmwin''. {{s-rif|S0}}
<B>VI.</B> <FONT COLOR="#ff0000">si fé</FONT> [v.pr.]
# fé a lu-minme.
# fé s' caractere.
# fé, basti, fabriker por lu.
# s' [[aprester]].
# avni, ariver, esse possibe.
#: {{lang|fr|F. c'est bizarre.}} #* # assaetchî sor lu.
# divni (divant èn addjectif)
# fé les cwanses di esse (divant èn addjectif)
# [v.pr. a "i"]
#* # [aidant viebe (metou divant èn infinitif)] fé po subi l' fijhaedje.
#* Dji m' a fwait djonde.
#* On s' fwait todi prinde on djoû u l' ôte.
==== {{H|Reu}} ====
Ligne 124 ⟶ 142 :
#{{rato}}On n' sait cmint fé po bén fé{{/rato}} on saye toltins di fé plaijhi, di bén aclever ses efants, et mågré tot on-z a des rujhes.
#{{rato}}fé avou (des djins){{/rato}}
## sawè esse plaijhant avou ls ôtes.
##* Ele sait fé avou ses pratikes.
## si mete avå les djins, si cdure come zeles.
##* C' est råle les Francès ki savèt fé avou les djins.
#: {{lang|fr|F. s'intégrer.}} #{{rato}}fé fé{{/rato}} comander a ene djin d' mestî di fé ene ahesse, on mousmint.
#* #: {{lang|fr|F. donner à façon.}} #{{rato}}fé awè fwin{{/rato}} awè l' air di esse bon, tot cåzant d' on plat.
#: {{lang|fr|F. donner faim.}} #{{rato}}i fwait soe, i fwait soelant{{/rato}}
##on-z a håsse d' aler boere on vere;
## les veres sont vudes, on lzè vôreut rimpli.
#{{rato}}i fwait åjhey{{/rato}} c' est åjhey.
#* #{{rato}}On n' a ki l' bén k' on s' fwait{{/rato}} dijhêye po dire k' i n' si fåt nén rovyî, k' i fåt kécfeye ene miete si vanter, k' i fåt bén viker.
#{{rato}}... u k' on s' fwait fé{{/rato}} rivazî al dijhêye di dvant, avou ene idêye di seke dirî l' tiesse.
#{{rato}}s' endè fé{{/rato}} si tracassî, transi.
#* #{{rato}}tot fjhant ki{{/rato}}
#: rl a: [[tofjhant]]. #{{rato}}I fwait bén tot{{/rato}} i sait bråmint des mestîs, i fwait totès sôres d' ovraedjes.
#* El ci ki dit k' i
==== {{H|Pa}} ====
Ligne 162 ⟶ 187 :
==== {{H|Si}} ====
* (produre pa si ovraedje) :
** [[basti]], [[foirdjî]], [[fabriker]]
** (rabaxhanmint) : [[trossî]], [[ponre]], [[toirtchî]]
Ligne 168 ⟶ 193 :
==== {{H|Or}} ====
{{Orto
| {{=fon|?|fére}}
| fez = E212
| fé = E1, E212, C99, S0, O0
Ligne 183 ⟶ 208 :
{{ratour|± esse li cåze d' ene accion
|fr= {{t+|fr|faire}}
|ary= [[der]] {{=ral}} [[در]]
|en= to {{t+|en|do}}
|nl= {{t+|nl|doen}}
| |||