tårdjî
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje vî francike * « targen » (« trinner, hertchî, astårdjî »), racuzinåve avou vî francès « targier », et l’ inglès « tarry » ; çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /tɔːʀ.ˈd͡ʒiː/ /taːʀ.ˈd͡ʒiː/ /toːʀ.ˈd͡ʒi/ /toːʀ.ˈd͡ʒiː/ /toːʀ.ˈd͡ʒɛ/ /toːʀ.ˈd͡ʒe/ (betchfessî å)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /tɔːʀ.ˈd͡ʒiː/
- Ricepeures : tår·djî
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | tådje |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | tårdjîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | tårdjans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | tådjnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | tådjrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | tårdjive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | tådje |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | tårdjî |
Ôtes codjowaedjes | come tårdjî |
tårdjî
- (v. sins coplemint) aler doûçmint, prinde si tins.
- Pocwè don n' nén tårdjî Po mia waitî ? — Andrée Bacq (fråze rifondowe).
- I lyi a dmandé eyu çk' elle aléve; li pôve efant n' saveut nén ki c' esteut dandjreus do tårdjî po schoûter on leu.
- Ele tårdjive a vni. L' aveut ele co balté ? Mins vo l' la k' arive. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- Së l’ dëfén dè l’ djoûrnéye, dès djon.nias î taurdjîn’ : leûs p’tëtès coméres lès ratindîn’ parèt ! Ë s’achidîn’ tortos së l’ banc èt fén bënôjes, chëch’ler byin dès promèsses èt dès sêr’mints— Marcelle Fochon-UIyttebroeck, Lë vî sau dè l' rouwe dè vëladje.
- (v. sins coplemint) aler trop doûçmint (sovint dins ene fråze di noyaedje).
- Ça n' a pus waire tårdjî. Sognî on moes pa mes deus medcéns, li Conte ravizéve ene poureye poere. — Lorint Hendschel, So l’ Anuti.
- Ça n' a nén tårdjî. Mes soverdeas ont vnou onk a onk s' astaper so l' åbe li pus près do cwåré. — Émile Gilliard (fråze rifondowe).
- C' est ene andje, nosse dame, Dit-st i, dji so vnou Del pårt di Djezus Ki vout rawè s' mame. Mareye ni tådje nén. Ca po l' emoenner, Ene nûleye est presse — Jean de Lathuy (fråze rifondowe).
- On sait bén k' l' efant n' tådjrè pus do bouxhî les troes côps et, el sårît i noyî, cisse cope la vike asteure come so des tchôdès cindes — Jean Rode (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) ratinde.
- Dj' a cial e cåve on ptit bari d' frisse ki nos rplacrè l' åme e coir... Tårdjîz ! — Joseph Mignolet, "Li vôye qui monte" (1933), p.8 (fråze rifondowe).
- André diveut rintrer a s' sicole li londi d' après et leye, elle aveut-st èn ome, ene måjhone et èn efant. Li mî esteut do tårdjî ene miete. Dimander po dvoircî, vinde si måjhone et vni viker e Walonreye adlé lu, avou si efant. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe).
- I tådje ene miete d' ashî, po s' ripoizer. — Auguste Laloux (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) aler trop doûs, tot djåzant d' ene ôrlodje.
- (viebe å coplemint) ratni ene sacwè a ene sakî
- On n' pout tårdjî l' marieye — François Renard (1907-1980), divins « Phrasie au Tyrol » (fråze rifondowe).
Ratourneures
candjî- sins tårdjî
- I schoûte et responde sins tårdjî — Andrée Bacq (fråze rifondowe).
Parintaedje
candjîSinonimeye
candjîprinde si tins
aler trop doûçmint
marker ene eure dedja passêye po ene ôrlodje
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
candjîaler doûçmint, prinde si tins
- Espagnol : atrasarse (es)
- Francès : s’attarder (fr)
aler trop doûçmint
Pårticipe erirece
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | tårdjî | tårdjîs |
femrin | tårdjeye | tårdjeyes |
tårdjî omrin
- Pårticipe erirece omrin do viebe "tårdjî".
- A dj' tårdjî tant k' çoula ?
- Si l' marieye a stî tårdjeye, c' est vozôtes les cåzes !