rabaxhî

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Do viebe « baxhî », avou l’ betchete « ra- » des viebes; ou di: «abaxhî» avou l’ betchete « ri- » des viebes; çou ki dene on mot avou l’ cawete d’ infinitif « -î » des viebes.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /ʀa.ba.ˈhiː/ /ʀa.ba.ˈʃiː/ /ʀa.ba.ˈʃi/ /ʀa.ba.ˈçe/ /ʀa.ba.ˈʃe/ /ʀa.ba.ˈʃɛ/ (betchfessî xh)
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /ʀa.ba.ˈʃiː/
• Ricepeures : ra·ba·xhî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	rabaxhe
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	rabaxhîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	rabaxhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	rabaxhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	rabaxhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	rabaxhive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	rabaxhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	rabaxhî
Ôtes codjowaedjes	come waitî

rabaxhî (viebe å coplemint)

1. mete pus bas (on pris, evnd.) (betchete ri- nén radjoutante).
   • Il ont dvou rabaxhî leus pris; i n' årént pus rén vindou.
   • Li cmere a saetchî l' ridea, rabaxhî l' lénçoû et rlever l' camizole do pidjama — Chantal Denis (fråze rifondowe).
2. rifé aler pus bas (baxhî, baxhî co on côp, baxhî ene sacwè k' aveut stî rmontêye).
   • On vout minme rabaxhî les djournêyes des ovrîs.
3. rinde pus ptit sociålmint.
   • Dji n' inme nén d' esse rabaxhî dvant les djins.
4. rinde pus parfond (on pousse).
   • Ci n' est ki cwand il ont yeu rabaxhî l' pousse di cénk metes k' il ont yeu d' l' aiwe tot l' esté.

Parintaedje

• rabaxhant, rabaxhanmint
• rabaxhmint, rabaxhaedje, rabaxheu, rabaxhåve
• abaxhî; Loukîz a : « abaxhî »
• bas; Loukîz a : « bas »

Sinonimeye

• (mete pus bas): baxhî, disminouwer, rastrinde
• (rinde pus ptit sociålmint): ahonti

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• rabahî : E1
• rabacher : S117
• rabachi : C8, C99
• rabachè : S117
• rabachî : C99, C106, O4, S117

E rfondou walon :

• rabaxhî : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes

fé aler pus bas

• Francès : baisser ^(fr)

rifé aler pus bas

• Francès : rabaisser ^(fr)

rinde pus ptit sociålmint

• Francès : humilier ^(fr)

Pårticipe erirece

	singulî	pluriyal
omrin	rabaxhî	rabaxhîs
femrin	rabaxheye	rabaxheyes

rabaxhî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "rabaxhî", ki pout esse eployî come addjectif et come sustantif.
   • Elle a stî rabaxheye divant tertos.
   • Ci n' est ki cwand il ont yeu rabaxhî l' pousse di cénk metes k' il ont yeu d' l' aiwe tot l' esté.

Addjectif

	singulî	pluriyal
omrin	rabaxhî	rabaxhîs
femrin padrî	rabaxheye	rabaxheyes
femrin padvant	rabaxheye	rabaxheyès

rabaxhî omrin

1. rindou pus ptit sociålmint.
   • Vo l' la rabaxhî a s' toû, i n' l' a nén volé — Rawete do Motî Gilliard (fråze rifondowe).
2. rimetou pus bas, po on pris d' vinte.
   • Colrete vind a des pris todi pus rabaxhîs.

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• rabachî, rabachîye : C107

E rfondou walon :

• rabaxhî, rabaxheye : R10 ^(lére)

Ratournaedjes

rindou pus ptit sociålmint

• Francès : humilié ^(fr), abaissé, ^(fr), remis à sa place ^(fr)

rimetou pus bas, po on pris d' vinte

• Francès : sacrifié ^(fr), discounté ^(fr), soldé ^(fr)