Etimolodjeye 1

candjî

Tayon-bodje latén « pingere » (mete e coleur, tinde, gårni, riprezinter, discrire)

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) pond
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) pondoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) pondans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) pondnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) pondrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) pondeu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) ponde
pårt. erirece (dj’ a, vos av) pondou
Ôtes codjowaedjes come ratinde

ponde (viebe å coplemint)

  1. (mot do bastimint) mete del coleur so on meur, èn ouxh, evnd.
    • I vos fåt ponde vosse meur Motî d’ Vervî (fråze rifondowe et rarindjeye).
    • Il ont pondou leu måjhon djaene Motî Forir (fråze rifondowe et rarindjeye).
  2. dessiner des beas tåvleas so des toeles.
    • Les pôves ni fjhèt nén ponde leus traits. Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "So on vîx portait", p.16 (fråze rifondowe).
    • Avou l’ après-nonne, li solo plin d’ feu pondeut les hourêyes d’ ene coleur di tûle Louis Lagauche (fråze rifondowe).
    • Li solo pondeut so ses boirds
      Avou do safran, del canele
      Des ourlets di djaenès dinteles Georges Meurisse (fråze rifondowe).
  3. (viebe å coplemint) saetchî l' portrait avou èn aparey di foto.
    • I s' ont leyî ponde tote li famile eshonne Motî Toussaint (fråze rifondowe).
  4. (viebe å coplemint) plaker a (ene pårteye do coir, tot djåzant d' on mousmint) ey adon endè fé come ene pondeure.
  5. (viebe å coplemint) dire kimint k' est ene sakî.
    • Pa, vos l' kinoxhoz, c' est l' sot Djîle,
      On n' a måy pondou nou si laid. Jean Bury, Joyeux rèspleus (1899), "Bin v’la st-on râre èdon surmint" (fråze rifondowe).
  6. (imådjreçmint), (belès-letes) dire foû.
    • Dji tchante pol fidele camaeråde
      Di ki dji n' voerè måy les traits,
      Et ki m' fwait trop grand dins l' airåde,
      Di ses sondjes, et s' mostere etait
      La k' dj' a metou dvins mes scrijhaedjes
      Les mots ki pondèt mes tourmints. Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Por zèls !", tome 44, p. 409 (fråze rifondowe).
  7. (viebe å prono) :  Loukîz a : « si ponde ».
Parintaedje
candjî
Sinonimeye
candjî
Mots vijhéns
candjî
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : C109, S0
Ratournaedjes
candjî
mete e coleur
dessiner des beas tåvleas so des toeles
dire kimint k' est ene sakî, ene sacwè

Codjowa

candjî

ponde

  1. suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « ponde »

Etimolodjeye 2

candjî

Tayon-bodje latén « pungere » (piker), ki l’ pårticipe erirece « punctum » a dné « pont ».

Prononçaedje

candjî
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) pond
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) pondoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) pondans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) pondnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) pondrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) pondeu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) ponde
pårt. erirece (dj’ a, vos av) pondou
Ôtes codjowaedjes come ratinde

ponde

  1. (v. sins coplemint) aparexhe.
    • Come dji rivneu, e-n ene finiesse,
      Dji veya ponde li crolêye tiesse,
      D’ ene djonne feme frisse come on gurzea. Martin Lejeune, "L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230 (fråze rifondowe).
    • Cwand vola ki voet ponde? Èn ome, ene feme, ene biesse,
      Tot å coron d’ ene dréve? Ki s’ trovéve la pus lon !Louis Lagauche, « Li p’tit hièrdî », Tchant III, Saint Roch (fråze rifondowe).
  2. (v. sins coplemint) (pus stroetmint) aparexhe tot lujhant.
    • Mins dji ra portant l' djoye,
      Ca les oujheas tchantèt ;
      L' oraedje si saetche evoye,
      Dji voe ponde èn airdiè. Jean-Joseph Dehin, "L' orèdje" (1848) (fråze rifondowe).
  3. (v. sins coplemint) (pus stroetmint) aparexhe å matén, tot djåzant do solea.
    • Li djoû kimince a ponde Motî Toussaint (fråze rifondowe).
    • Rapide et ledjire come l' oronde
      Ki fonce d' on trait e l' åtche do pont,
      Dj' a veyou passer ene aironde,
      Frisse et bele come li djoû ki pond Henri Bragard (fråze rifondowe).
  4. (v. sins coplemint) (mot d’ houyeu) piker dins l’ rotche.
    • I n’ fwait nén a ponde avou l’ havrece e clavea, l’ usteye ridoxhe dissu Motî Haust (fråze rifondowe).
  5. (viebe å coplemint) trivierser l' pea, e-n on mier pont.
    • Dj’ a ene ataetche ki m’ pond Motî Haust (fråze rifondowe).
  6. (viebe å prono) :  Loukîz a : « si ponde ».
Parintaedje
candjî
Sinonimeye
candjî
Ortografeyes
candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : E165, R13
Ratournaedjes
candjî
aparexhe å matén, tot djåzant do solea
piker  Loukîz a : piker

Codjowa

candjî

ponde

  1. suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « ponde »

Omofoneye possibe

candjî
  • ponte
  • li codjowa « dji pond » est omofone do viebe ponre (dji fwai èn oû).