Walon (Rifondou) candjî

Etimolodjeye candjî

Tayon-bodje vî vî tîxhon * « harjōną » pal voye do vî lingaedje d’ oyi vî francès « harier », « hairier »; çou ki dene on mot avou l’ dobe cawete « -yî » des viebes, racuzinåve avou inglès « harry » (minme sinse), li suwedwès « härja » (distrure, hairyî), et ds ôtes mots dins les lingaedjes tîxhons; mot cité dins l’ FEW 417 b.

Prononçaedje candjî

Viebe candjî

Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) haireye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) hairyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) hairians
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) haireynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) haireyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) hairyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) haireye
pårt. erirece (dj’ a, vos av) hairyî
Ôtes codjowaedjes come tcheryî

hairyî (viebe å coplemint)

  1. dimander cint côps a (ene sakî) po aveur åk.
    • I l' a bén falou hairyî Motî Forir (fråze rifondowe).
    • On haireye tant l' malåde k' i boet Motî Haust (fråze rifondowe).
    • Nos l' hairians, mins i n' vout nén Motî Haust (fråze rifondowe).
    • On n' vos haireyrè pus Motî Haust (fråze rifondowe).
    • Adon k' i disteléve si tchvå, vo n' la-t i nén k' i tuze d' on côp k' il aveut rovyî do siervi l' viye Fonsine; elle aveut portant hairyî li moes passé po k' i n' el roviaxhe nén Paul Renson (fråze rifondowe).
    • On a bea holer, bea hairyî, il a l' cour deur come ene eglome François Matthieu Henault (fråze rifondowe).
    • S' i n' vlèt nén vni, i n' les fåt nén hairyî Motî Toussaint (fråze rifondowe).

Ratourneures candjî

  1. si fé hairî u
  2. si leyî hairî, pu s' leyî adire voleur k' on vos ridmande cints côps po k' vos acceptîxhe åk.
    • Nos n' nos frans nén hairî : Djannesse, prindoz l' botaye ! Dieudonné Salme (fråze rifondowe).
    F. "se faire prier, se faire tirer l'oreille".

Parintaedje candjî

Sinonimeye candjî

pîler, bediver, holer

Sipårdaedje do mot candjî

w. do Levant

Ortografeyes candjî

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes candjî

hairyî

Pårticipe erirece candjî

singulî pluriyal
omrin hairyî hairyîs
femrin hairieye hairieyes

hairyî omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "hairyî", ki pout esse eployî come addjectif et come sustantif.
    • Dji l' a hairyî di tote manire mins i n' a nén volou moussî dvins Motî Toussaint (fråze rifondowe).