apontyî
Etimolodjeye
candjîBodje « pont » avou l’ betchete « a- » des viebes ey avou l’ dobe cawete « -yî » des viebes, dedja dins l' vî lingaedje d’ oyi (vî francès « apointier »); mot cité dins l’ FEW 9 590b.
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | aponteye |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | apontyîz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | apontians |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | aponteynut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | aponteyrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | apontyive |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | aponteye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | apontyî |
Ôtes codjowaedjes | come tcheryî |
apontyî (å prono : s’ apontyî)
- (viebe å coplemint) rashonner, adjinçner des afwaires po fé ene sacwè.
- Dj' a-st apontyî mes usteyes po ndaler ås tchamps.
- Sins prinde asteme å ci ki passe,
Ele apontièt leu ptit ddjuner
So ene viye tcheyire a pîs tournés
Ki date, seur, do tins d’ Louwis Saze. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), «Fous mode», p.119 (fråze rifondowe). - Dj' a co apontyî 1000 noveas mots ritrovés dins les carnets do Gaston — Louis Baijot (fråze rifondowe).
- I court å bwès sol bon motif d' apontyî l' tindreye ås tchampinnes — Serge Fontaine (fråze rifondowe).
- Do côp après, c' est les vacances ey on-z aponteye ses bagaedjes, mins po les scolîs c' est ls egzamins, seulmint après, il åront condjî — sitroete plake di tchansons d' après Måmdiy (fråze rifondowe et rarindjeye).
- (viebe å coplemint) mete l' amagnî a pont.
- Vos rovyîz, feme, d' apontyî l' soper. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Bon cour ni pout minti", p.73 (fråze rifondowe).
Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.
- mete a pont.
- Il ont apontyî on novea programe di naiviaedje so Etrernete.
- Loukîz a: adjinçner.
- F. mettre au point.
- (éndjolike) aprester on programe infôrmatike po k' i rote come i doet.
- F. configurer.
- (mot des mnujhîs et scrinîs) taeyî e ponte.
- Apontyî al courrece.
- F. déboutir.
- (v. sins coplemint) aponde, betchî aviè l' cåzant.
- On voet les dveres apontyî foû d' tere.
- Vola les sminces et les apoirts k' apontièt.
- Li djoû apontyive cwand dj' a vnou. — Motî Haust (fråze rifondowe).
- F. poindre.
- (viebe å prono)
- Dji lyi dene ene bafe pwis ene deujhinme; ele rimete si chabrake et s' aponteye po filer— Martin Lejeune, "Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune" p. 115, "L'infifélité d' Catrène" (fråze rifondowe).
- Amon les Bedjes, on s' aponteye tot parey. Les messaedjîs si corèt les djambes foû do cou po prevni les vwezins …— Paul-Henri Thomsin, ratournant Astérix amon lès Bèljes, 2022, p. 39 (fråze rifondowe).
Parintaedje
candjî- apontiaedje, apontieu
- aponteymint
- rapontyî, rapontiaedje
- Loukîz a : « pont »
Ortografeyes
candjîAprès 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
candjîAddjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | apontyî | apontyîs |
femrin padrî | apontieye | apontieyes |
femrin padvant | apontieye | apontieyès |
apontyî omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)
- Ele n' est måy aponteye a tins.
- Po-z aidî, il apogne li banslete
I cmaxhe eshonne faxhes et faxhetes,
Draps d’ cou, djernêyes et ptits bonets
Si bén apontyîs pol poeket— Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.129, « C’èst-on valèt !» (fråze rifondowe).