moussî

Walon (Rifondou) candjî

Etimolodjeye candjî

Tayon-bodje vî francike « mukjan » (catchî, si catchî), ou gålwès *mukyare (catchî), avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes ; adon, c’ est l’ minme etimolodjeye ki « muchî » et « muchyî » ; li mot est racuzinåve avou l’ vî lingaedje d’ oyi « muchier » k’ egzistêye co ouy dins sacwans accints do walon (payis d’ Libin) ey eto e guernuziès ; li walon « moussî » vént do sinse « si catchî » (ådvins d’ ene plaece, dins des grands abiymints) ; mot cité dins l’ FEW 6/3 193b.

Prononçaedje candjî

AFE :
- diferins prononçaedjes : /mu.ˈsiː/ /mu.ˈsi/ /mu.ˈsɛ/ /mu.ˈse/ /my.ˈʃiː/ /my.ˈʃi/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /mu.ˈsiː/ ^{aschoûtez lu}
Ricepeures : mous·sî

Viebe candjî

moussî (v. sins coplemint) (2^inme troke) (codjowaedje)

intrer.
- Gustene waite åtoû d’ leye s’ i gn a nolu sol voye èt s’ mousse vitmint e tchapåd d’ mon l’ Frere. — Joseph Calozet.
- Po çou k’ est d’ Sayul, i s’ dismantchive so l’ Eglijhe, et moussive ezès måjhons, po-z î traker les omes et les femes et les taper el prijhon. — Jean-Marie Lecomte, L’ Oûve dès-Apôtes (ratournaedje).
- I veyént seulmint ene craeye. C’ est dvins cisse craeye k’ i sayît d’ fé moussî leu batea. — Jean-Marie Lecomte, L’ Oûve dès-Apôtes (ratournaedje).
- Ti moussives tes deus mwins e taes po sinte s’ i n’ tchåféve nén ; oubén, i t’ fårè radmint apicî l’ schoupåd. — Auguste Laloux, Mi ptit viyaedje des ans å long.
intrer sins fé do brut.
- I mousse tocosté.
mete des abiymints a (ene djin, ene biesse di cpagneye).
- Il est tins d’ moussî l’ gamene. — Motî d’ Bastogne.
- I moussèt minme leus ptits tchéns.
Modele:nou-def
- Mins d'one sôte, i vint à l'ôte. Come s'i causeut li tot seû. Mi, ça m' mousse ci qu'i dit. I gn'a rin qui s' pièd, di nos djôyes, s'apinse li, si wêre qui ç' seûye ; co mwins. di nos pwin.nes — Auguste Laloux, Li ptit Bert.
(viebe å prono) : Loukîz a : « si moussî ».

Parintaedje candjî

(sinse d’ intrer)

(sinse di s’ abiyî)

mousmint, mousseure, moussaedje, mousseu, moussåve
dismoussî, dismoussaedje

(minme sourdant etimolodjike)

muchî, muchyî, muchete
ermuchî

Mots d’ aplacaedje candjî

Sinonimeye candjî

(intrer) : amoussî
(mete des abiymints a) : abiyî

Contråve candjî

(intrer) : moussî foû, rexhe, vudî, sôrti
(mete des abiymints a) : dismoussî

Sipårdaedje do mot candjî

w. do Levant, Basse Årdene

Ortografeyes candjî

(moussî & si moussî)

Divant 1900 :

moussi : E212 ^(lére)
moussî : E89 ^(lére), E177, E184
moucî : E203 ^(lére)

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

= ? (moussè) : (su) S38
moussi : C8, S0, S117
moucî : E1
moussè : S27, S117
mussè : S105
moussî : E1, S44, S109, S117
mousser : S117

E rfondou walon :

moussî : R10 ^(lére), R13

Li mot n’ est nén dins : O0, O4, FO4

Ratournaedjes candjî

intrer Loukîz a : intrer

Almand : eindringen ^(de)
Francès : entrer ^(fr), pénétrer ^(fr)

intrer sins fé do brut

Almand : hineinschlüpfen ^(de)
Francès : s’introduire ^(fr), se glisser ^(fr)

Pårticipe erirece candjî

	singulî	pluriyal
omrin	moussî	moussîs
femrin	mousseye	mousseyes

moussî omrin

Pårticipe erirece omrin do viebe "moussî", ki pout esse eployî come addjectif et come sustantif.
intré.
- Cisse cadje la, c’ est ene gayole avou des grands pilés d’ bwès di ttaleure deus metes di hôt, avou ene sitroete intrêye ey èn ouxh ki s’ riclape cwand i gn a on singlé di moussî ddins — Lucyin Mahin, Ène bauke su lès bwès d’ l’ Ârdene, p. 229.
k’ on lyi a metou des abiymints.
- Elle est bén mousseye, avou ç’ cote la — Motî d’ Bastogne.
- I nos fala doirmi tot moussîs — Motî d’ Bastogne.

Ratourneures candjî

moussî al chijh cwate deus, moussî al hasse di pike

Mots d’ aplacaedje candjî

blanc-moussî

Mots vijhéns candjî

(avou des abiymints må arindjîs) : (må, droldimint) ecayté, eheucté, agadlé

Ratournaedjes candjî

intré

Francès : entré ^(fr), pénétré ^(fr)

k’ on lyi a metou des abiymints

Francès : habillé ^(fr)