cron
Walon (Rifondou)
candjî
Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.Etimolodjeye: tîxhon krom, krumm (minme sinse). Ou purade gayelike, cf. burton kromm, gayelike escôswès crom, çou k' esplike bén douvént ki l' femrin walon est crombe et nén crone.
Addjectif candjî
| singulî | pluriyal | |
|---|---|---|
| omrin | cron | crons |
| femrin padrî | crombe | crombes |
| femrin padvant | crombe | crombès |
cron omrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)
I. [addj.]
- stroupyî, tot djåzant d' ene djin avou ene crawieusté do coir å skepiaedje, u après èn accidint.
- Si efant est tot cron — Motî Forir (fråze rifondowe).
- Il a dmoré cron après si accidint — Motî d’ Nivele (fråze rifondowe).
- Il a dmoré cron d' aveur yeu s' djambe rompowe — Motî del Lovire (fråze rifondowe).
- ployî, metans: tot djåzant do dos d' ene djin ki rote a baxhete.
- Dins l' yô ki n' el frexhixh ddja pus, Ele va todi, tote crombe; ele shût L' tchimin ki shût les måjhons trisses — Franz Dewandelaer (fråze rifondowe).
- On dit eto: vôssé, tchamlou.
- F. courbé, voussé.
- fé s' cron dos : vôsser s' dos (kécfeye di sogne d' esse gueuyî).
- F. faire le gros dos, courber l'échine.
- awè des crombès djambes : aveur des djambes come des tchames, avou les djnos å dfoû, come onk k' åreut crexhou so on tonea.
- F. bancal, cagneux, tortu.
- awè des crons doets : haper åjheymint les cayets des ôtes.
- rl a: cron-doet.
- F. voleur, pikpocket.
- fé l' cron doet : ramasser ene paile avou l' dos di l' erî-doet.
- rl a: raeziner.
- cron fortchet : havet (fotche a rployés dints).
- On dit eto: hé, cro, turbet.
- toirdou (owe).
- El baston est tot cron; ene pîce di bos tote crombe.
- Divant d' atchter on manche di hatche, fåt bén rwaitî s' i n' est nén cron — Motî del Fagne et del Tieraxhe (fråze rifondowe).
- On dit eto: crawieus.
- F. tordu, tortu, bancal, bancroche, contrefait.
- fé ene crombe boke : crawyî del boke, pask' on n' est nén binåjhe.
- nén droet.
- On dit eto: crawieus.
- On cron tchmin.
- F. tortueux.
- avou s' cou tot cron : honteus, djinné.
- Cwand dj' lyi a yeu dit ses cwate verités, el faleut vir sôrti avou s' cou tot cron (P. Defagne).
- F. gêné, penaud, humilié, interdit, la queue entre les pattes.
- Crontchamp : no d' ene plaece di Francortchamp.
- rabodrou.
- On dit eto: crontchou.
- F. ramassé, trapu.
- nén djusse, nén vraiy, nén comifåt.
- crombe comission : fåsse comission.
- Nos avéns des djins: elle a vnou fé ene crombe comission po vir kî çki c' esteut — Motî del Fagne et del Tieraxhe (fråze rifondowe).
- crombe djesse : djesse nén comifåt.
- I n' fåt nén fé des crombès djesses E dansant el tango walon (R. Hancre, tchanté pa — Bob Dechamps (fråze rifondowe).
- F. geste suspect, louche, déplacé.
- (dins ene fråze di noyaedje): nén l' pus ptit(e), nén on fayé.
- F. pas le moindre, foutu, pas un sacré.
- Èn pus awè on cron liård, ene crombe djigue : èn pus aveur ene fayêye mastoke.
- F. le moindre sou.
- èn nén cnoxhe ene crombe lete : èn saveur ni lére ni scrire.
- F. ignorant, illettré, analphabète.
- (mot d' éndjolisse) ki n' est pus come ça divreut esse, tot cåzant d' on fitchî, d' ene plactêye, pask' i gn a des bokets ki s' ont pierdou ou ki ds ôtes s' ont vnou stitchî dvins.
- Dji n' a savou lére vosse fitchî, il esteut tot cron.
- Les prumirès tchikes di Pentium fabrikêyes pa Intel avént on bug ki fjheut ki l' precizion d' cårculaedje esteut crombe cwand on fjheut ene operåcion di pårtaedje e coma flotant (fdiv). (P. Sarachaga).
- F. corrompu.
- Ingl. corrupted.
II. [adv.] di triviè. I rote cron: il a les djambes toirdowes. T' as côpé tot cron. I s' tént todi tot cron. Nosse pemî a crexhou tot cron — Motî del Fagne et del Tieraxhe (fråze rifondowe). F. de travers.
- awè les iys ki rwaitèt cron : vey bablou.
III. [o.f.n.] emantcheu. Cwand i djouwe ås cåtes, i fåt todi k' i fwaiye el cron — Motî del Lovire (fråze rifondowe). On dit eto: crombin. F. tricheur, voleur, escroc.
IV. Cron, Crombe [n.dj.] såvadje no. Disfondowes: cron, crombe, cronk.