conte

Walon (Rifondou) candjî

Prononçaedje candjî

AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /kɔ̃t/ (minme prononçaedje pattavå)
Ricepeures : nén rcepåve

Etimolodjeye 1 candjî

Svierba do viebe « conter ».

Sustantif candjî

singulî	pluriyal
conte	contes

conte omrin

plaijhante istwere.
- C’ est on vraiy conte di Noyé, voste istwere !

Parintaedje candjî

conter ; Loukîz a : « conter »

Mots d’ aplacaedje candjî

Ortografeyes candjî

Divant 1900 :

contt : E177

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

conte : C1, C8, E1, E165, O4

E rfondou walon :

conte : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes candjî

plaijhante istwere

Inglès : tale ^(en)
Francès : conte ^(fr)

Etimolodjeye 2 candjî

Svierba do viebe « conter ».

Sustantif candjî

singulî	pluriyal
conte	contes

conte omrin

adicion, carculaedje, rizultat.
- Li bon docteur a sogne k’ on n’ l’ evoye tot près do front s’ i n’ trouve nén l’ conte des lanchtoûnes k’ on lyi dmande. — Les crwès dins les bruwères (fråze rifondowe).

Ratourneures candjî

diner s’ conte
- Del nute, do djoû, po vs bén adjonde
  Li microbe est la ki vs ratind
  I vs apice bén, i vs dene vosse conte
  Et vs estoz xhorbou so on moumint. — Martin Lejeune (fråze rifondowe).
sins pus d’ conte ki ça
si rinde conte : bén vey.
- Dji m’ rind conte kel tins del djonnesse pout esse court, k’ il a do må d’ brouyî evoye. — Félix Duval (fråze rifondowe).
tini conte di : aconter.
conte d' apoticåre : conte mierspepieus.
- Li franc luron, ji n’ la co mâye compté :
  Ine saqui n’ sètind wère à compte d’apothicâre ;
  J’ouveure èt j’ carmassêye tos lès jou timpe èt târd
  — Antoine Kirsch, Li sa'vtî èt l' banquî, 1889.

Parintaedje candjî

Loukîz a : conter

Ortografeyes candjî

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

conte : C8, E1, O0, O4
compte : C1, E1

E rfondou walon :

conte : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes candjî

carculaedje

Francès : compte ^(fr)
Neyerlandès : rekening ^(nl)

Etimolodjeye 3 candjî

S’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « conte », el pout stitchî vaici.

Divancete candjî

conte (nén candjåve)

mostere k’ on tént avou l’ ôte costé di des djins nén d’ acoird.
- Il esteut dins ene lisse conte mi.
- Ele si mwaijhixheut s’ on bateut conte leye. — Émile Gilliard (fråze rifondowe).
mostere on rméde po rweri d’ on må.
- Conte les halenes, mete del tchene al tere åtoû des cabus.
- Conte li fivlinne on pindeut ene boursete avou des crås pourceas åtoû do hatrea ; ça dveut pinde so li stoumak. — Georges Ghys (fråze rifondowe).
mostere ene discandje.
- Les camaerådes påtnut chiner dins les cinses do coron et discandjî do tchocolåt ubén do savon conte des canadas. — Louis Sohy (fråze rifondowe).
mostere k’ on djond (ene sacwè, ene sakî).
- N’ aspoyîz nén vosse doet conte li meur : li plåsse n’ est nén co setch.
- Les stoubions do vint vinént bômer conte on cwårtea d’ baracmints plantés e mitan des prés. — Willy Bal (fråze rifondowe).
- Ele sere si feye conte si pwetrene ; « Louwiza », shofele-t ele. — Félicien Barry (fråze rifondowe).
- Li brut a rbucté conte les grands castagnîs tot do long d’ l’ aiwe. — Émile Gilliard (fråze rifondowe).
- Lès-oûhês l’ riqwèrèt, li monså faît s’ niyêye
  divins ’ne fotche conte si bôr èt, qwand l’ Bêté tchèrèye
  påhûl’mint d’vins les steûles èl doûce tièneûr dèl nut′
  — Henri Simon, Li mwért di l'åbe.

Ratourneures candjî

bate conte : dire ki c’ n’ est nén l’ veur.
- Dandjreus k’ i sont dins l’ bon et dji n’ va nén bate conte. — Émile Gilliard (fråze rifondowe).
dji n’ pixhe nén conte : dji nel rifuze nén.
- Si to véns avou ene boune dorêye, dji n’ pixhe nén conte.
fén conte fén, gn a pont d’ dobleure : djeu d’ mot inte li sinse « contråve a » et l’ sinse « astok di ».

Parintaedje candjî

Mots d’ aplacaedje candjî

Sinonimeye candjî

(tos les sinses): conte di, sconte, sconte di, disconte, disconte di
(ki djond): astok di, a costé di, djondant

Ortografeyes candjî

Divant 1900 :

contt : E177

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

conte : C1, E1, O0, O4

E rfondou walon :

conte : R10 ^(lére), R13

Ratournaedjes candjî

avou l’ ôte costé di des djins ki s' batèt Loukîz a : conte di

Inglès : against ^(en)
Francès : contre ^(fr)
Neyerlandès : tegen ^(nl)

po rweri

Francès : contre ^(fr), pour guérir de

po discandjî avou

Francès : contre ^(fr), en échange de ^(fr)

mostere k’ on djond (ene sacwè, ene sakî)

Francès : contre ^(fr), auprès de, sur ^(fr)

bate conte

Francès : dire le contraire, s’opposer à

dji n’ pixhe nén conte

Francès : je ne refuse pas

Sustantif candjî

singulî	pluriyal
conte	contes

conte omrin

tot çou ki n’ tént nén avou ene prumire sacwè.
- Elle a bén mostré l’ po et l’ conte.

Ratourneures candjî

ki ti m’ fwais dire li conte : dijhêye po d’ escuzer d’ aveur dit on laid mot.
- Espece di wesse, ki m’ fwait dire li conte. — Arthur Masson (fråze rifondowe).

Ratournaedjes candjî

conte

Francès : contre ^(fr)

ki ti m’ fwais dire li conte

Francès : excusez-moi de m’emporter de la sorte

Ortografeyes candjî

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

conte : E1

Etimolodjeye 4 candjî

Do vî lingaedje d' oyi conte, lu-minme do latén comitem (cogne acusative di comes, copagnou); dj' ô bén, li ci k' acpagntêye li rwè (al guere).

Sustantif candjî

	singulî	pluriyal
omrin	conte	contes
femrin	contesse	contesses

conte omrin

(el hôte moyinådje) fonccionaire lomé pa l’ impreur, li rwè po manaedjî on boket d’ l’ impire. Ci boket si loméve ene conteye.
- C’est-c’djoû-là qui tos les comtes et les barons qui s’sintît k’pissîs di r’mwérd, avît pris l’creûs d’blanke sôye dè creûh’lé — Joseph Mignolet, "Li Payîs des Sotês", 1926, p. 33.
(el basse moyinådje et co asteure) tite di nôblesse padzo l’ duk.