Loukîz eto : åbeye, Âbèye.

Walon (Rifondou) candjî

Prononçaedje candjî

Etimolodjeye 1 candjî

Bodje « abé », avou l’ cawete « -eye ».

Sustantif candjî

singulî pluriyal
abeye abeyes

abeye femrin

  1. måjhon di rlidjeus moenné pa èn abé ou ene abêsse.
Ratourneures candjî
  1. ene måjhon come ene abeye : ene foû grande måjhone.
  2. abeye d' Ône, abeye del Våmneute, abeye di Sint-Houbert : sacwantès abeyes del Walonreye.
  3. ås Abeyes : no d' plaece d' Ôpont.
Parintaedje candjî
Sinonimeye candjî
Ortografeyes candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes candjî
abeye

Etimolodjeye 2 candjî

Tayon-bodje latén « habilis » (k’ overe bén et rade).

Adviebe candjî

abeye (nén candjåve)

  1. rade, vite.
    • Vinoz abeye, li tram est la.
    • Fåt ndaler abeye.
    • Abeye ! li trén va ndaler.
    • Abeye foû d' cial ! Abeye evoye !
    • Abeye, el fåt trossî !
Ratourneures candjî
  1. rade et abeye : ridoblete po rafoirci.
    • Il a fwait ça rade et abeye.
  2. abeye abeye, u å pus abeye, u a l' pus abeye :
    1. foirt raddimint.
    2. trop raddimint et nén foirt bén.
      • Il a fwait ça ene sacwè å pus abeye.
      • Bén, djans, nos l' alans veyî*
        Véns cial å pus abeye
        Li camrade dè l'joie, Chanchet Barillié, 1852 (fråze rifondowe).
      • Ci n' est k' après aveur schoûté totes ses råjhons,
        K' dj' a stou, å pus abeye, fé l' comission
        — Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
Parintaedje candjî
Sinonimeye candjî
Contråve candjî

(å pus abeye)   Loukîz l’ motyince : avou ene grande vitesse

Ortografeyes candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : E89, E177a (1823)
Ratournaedjes candjî
rade;   Loukîz l’ motyince : avou ene grande vitesse

Mot-fråze candjî

abeye (nén candjåve)

  1. dene l’ ôre d’ aler rade.
    • Abeye, insi ! Vos seroz co tårdou, ttaleure !
Sinonimeye candjî

alez, hay, acoûsse

Ortografeyes candjî
Li mot n’ est nén dins : E89, E177 (1823)
Ratournaedjes candjî
dene l’ ôre d’ aler rade

Addjectif candjî

singulî pluriyal
omrin abeye abeyes
femrin padrî abeye abeyes
femrin padvant abeye abeyès

abeye omrin et femrin (come addjectif djondrece, metou padvant u padrî l’ no)

  1. ki va rade et ki fwait bén.
    • Il est abeye po fé si ovraedje.
    • Gn a des ovrîs abeyes et des tchicteus.
Ratourneures candjî
  1. Li bon feu fwait l' abeye meskene : cwand gn a on bon feu, li meskene va pus rade po-z aprester a magnî.
Sinonimeye candjî
Contråve candjî
Ratournaedjes candjî
abeye

Etimolodjeye 3 candjî

Do viebe « abiyî ».

Codjowas candjî

abeye

  1. indicatif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « abiyî ».
  2. suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « abiyî ».
  3. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece, do viebe « abiyî ».
Ortografeyes candjî
Li mot n’ est nén dins : E89, E177 (1839)